Educación
A configuración dos sistemas educativos no estado: coa Igrexa fomos topar

Nesta serie de tres artigos que comezo pretendo procurar algunhas claves explicativas dos sistemas educativos actuais, seguidores dun modelo político e económico neoliberal, que están a promover a conformación de personalidades neoliberais, neo-coloniais e pos-facistas na Europa.

8 may 2019 08:00

Por que falamos de “auxe do fascismo”? Implicitamente asumimos que sempre estivo aí, mais sen apoios suficientes e, o máis importante, sen “adecuar” ou modernizar o seu aparello discursivo e o seu imaxinario para falar dos temas que preocupan á cidadanía. Ese discurso que representaba tempos que na actualidade resonan a tempos e xeracións pasadas e vellas. Ao Blas Piñar de Fuerza Nueva, ao Jean-Marie le Pen da Fronte Nacional francesa ou a partidos falanxistas e sen atractivo, con mensaxes antigas, pasadas.

Porén, na actualidade, os líderes da extrema dereita son claramente diferentes. Persoas novas, sen un pasado que disimular ou que ocultar, con discursos e formas tamén “novos”, nos que falan de problemas reais e vitais para a xente, que os partidos políticos democráticos non afrontaban exitosamente, ou que mesmo ignoraban.

A dama de ferro afirmou que a economía é o método, a metodoloxía cuxo obxectivo é cambiar a alma

Hai tempo que intelectuais como Antonio Gramsci (senso común), Pierre Bourdieu (habitus) ou Michael Focault (biopoder/biopolítica) subliñan a importancia das subxectividades e do senso común para aceitar procesos de dominación sen apenas resistencias, considerando coma obvio ou lóxico que o mundo é dunha determinada maneira, que non pode ser doutro xeito. Este énfase na conformación dunhas “adecuadas” subxectividades era un dos principais eixos das políticas de Margaret Thatcher. A dama de ferro afirmou explícitamente no Sunday Times, un 3 de maio do 19821, que “a economía é o método, a metodoloxía” cuxo obxectivo é “cambiar a alma”.

As políticas educativas no estado español

Facendo un rápido repaso á historia da educación podemos ver como, no século XIX, a construción dun novo senso común é sempre unha tarefa prioritaria que gobernos e grupos ideolóxicos dominantes atribúen aos sistemas educativos. A conformación de mulleres e homes en man de obra para as grandes fábricas é un cometido fundamental para consolidar a sociedade nacionalista, industrial, urbana e suburbana; ignorando e silenciando paralelamente ao mundo rural.

A Segunda República procurou construír un ser humano republicano. Para ese labor apostou polo pensamento e ideais ilustrados, relegando a relixión e negando as explicacións que concibían ao ser humano como predestinado, unha marioneta dos desexos e do reparto desigual de talentos por parte dun determinado “Deus verdadeiro” do que o Vaticano era albacea. O obxectivo da educación centrouse entón en conformar seres libres, cultos, democráticos, xustos e felices; as mesmas metas da Ilustración.

Unha das primeiras medidas da ditadura franquista foi a de mudar o sistema educativo republicano

Tralo levantamento militar Fascista do 1936, unha das primeiras medidas da ditadura franquista foi a de mudar o sistema educativo republicano para construír un senso común acorde coa “personalidade fascista, autoritaria, acrítica, dogmática, crente e practicante católica”. Ao mesmo que tempo á muller encargóuselle o mundo dos coidados, a educación dos fillos e fillas. Foi sometida ao home, a través de políticas patriarcais e machistas; que xa avanzaban os Evanxeos interpretados polo fundamentalismo Vaticano e a Igrexa española, apoio da sublevación fascista.

A conquista da democracia, logo da morte do ditador Francisco Franco a mediados dos 70, precisou volver a redefinir e reformar o sistema educativo. Apostouse por conformar e educar un novo tipo de personalidade e un novo senso común, adecuados a unha sociedade de seres libres, iguais e democráticos. Un ser humano que se considera “cidadán e cidadá”, que asume que debe interrelacionarse con todas as persoas como iguais, con idénticos dereitos, á vez que recoñece que somos diferentes.

Asúmese que somos iguais, pero diferentes. Unha cidadanía “Ilustrada, Informada, Activa, Democrática, Xusta, Crítica, Inclusiva, Sustentábel e Optimista”. A LOGSE, aínda que moi imperfecta e obsesivamente psicoloxicista, ía nesa dirección. O primeiro PSOE tivo que asumir as reivindicacións dos partidos políticos á súa esquerda, dos movementos veciñais e dos Movementos de Renovación Pedagóxica. De aí que se comezara apostando polo ensino público gratuíto e democrático, pola Educación Infantil (non preescolar nin maternal) de 0 a 6 anos, que se lograse a obrigatoriedade da escolarización até o 16 anos, ou que se apostase pola educación inclusiva para as crianzas con discapacidades.

A educación nos sistemas neoliberais

Mais a medida que se inicia a crise económica na década dos 80, e coincidindo coa caída do Muro de Berlín, outra rede encargada de conformar subxectividades e reorientar e reconstruír o chamado senso común, os poderes mediáticos e as grandes editoras, tratarán de convencernos de que chegamos ao fin da Historia, como argumentou o economista político Francis Fukuyama. Que non hai alternativas ao modelo de sociedade capitalista, conservadora e neocolonialista, como afirmou co seu slogan “There is No Alternative” Margaret Thatcher.

Este neoliberalismo precisa apoiarse no sistema educativo; ten a necesidade urxente de instrumentalizalo

O capitalismo puro e duro asume que, se non hai alternativas a este modelo, non ten sentido soster e ampliar un Estado de Benestar (unha resposta do capitalismo para tratar de frear ao comunismo e ao socialismo). Xorde así un neoliberalismo que instrumentaliza ao seu servizo as dinámicas da globalización, para así estender e consolidar un novo modelo de sociedade. Mais este neoliberalismo precisa apoiarse no sistema educativo; ten a necesidade urxente de instrumentalizalo. E conta para isto coa axuda dun enorme tecido de medios de comunicación, que os propio sistema financia e coloca ao servizo dos seus intereses.

A LOCE do goberno do PP de José Mª Aznar, algunhas “innovacións” erradas do PSOE, e logo a LOMCE do PP de Mariano Rajoy crearon as condicións adecuadas para reeducar a alma e as subxectividades individuais do alumnado, e así converter en hexemónica a ideoloxía neoliberal. Entre esas “innovacións” podemos mencionar a introdución das competencias, pregonadas pola OCDE, da materia de Educación Financieira ou encargo realizado polo ministro Ángel Gabilondo de engadir as competencias financieiras ás probas PISA, realizadas por alumnado de quince anos.

A LOMCE, e en especial os Decretos Lei de desenvolvemento e concreción na práctica do seu articulado, contribuíron decisivamente a conformar un novo tipo de personalidades coherentes coas novas políticas económicas, co capitalismo financeiro e os modelos produción posindustrial, os bens inmateriais e o coñecemento capaz de xerar riqueza económica. A meta é reorientar e conformar novas personalidades economicistas neoliberais, neocolonialistas e ultra conservadoras católicas.

As leis educativas e as prácticas escolares “oficiais” obsesiónanse agora en redefinir e consolidar catro idiosincrásicas características dos seres humanos: o “Homo Económicus, Consumens, Debitor e Numericus”. O resultado destas políticas educativas é un ser humano de-socializado, egoísta, que se orienta só pola procura dos maiores beneficios económicos e de recoñecemento social co fin de acadar a súa exclusiva felicidade e benestar persoal. Instrumentaliza todo e a todos para procurarse maiores beneficios e vantaxes persoais.

A Igrexa pon ao servizo da causa o monopolio das ordes relixiosas católicas, propietarias de numerosísimos colexios e universidades privadas

Súmanse a este traballo os medios de comunicación, domesticados polos poderes económicos, as editoras de libros e revistas que estes controlan e colocan ao seu servizo. Contan tamén co apoio dunha Igrexa Católica fundamentalista que constrúe o arcebispo e vello aspirante a Papa, monseñor Rouco Varela. A maiores esta Igrexa pon ao servizo da causa o monopolio das ordes relixiosas católicas, propietarias de numerosísimos colexios e universidades privadas. Ordes tamén donas das editoras de libros de texto e lectura, así como materiais educativos que recomendan para o alumnado.

Non esquezamos que nesta rede de colexios privados e concertados relixiosos escolarízanse as fillas e fillos das clases sociais altas, medias altas e medias, na súa práctica totalidade. Sen esquecer que tamén suman neste traballo a aqueles colexios concertados católicos, destinados e educar ás clases populares e de familias pobres cristiás; xa que hai ordes relixiosas dedicadas a estas capas da poboación, mais sen misturar este alumnado co pertencente ás clases privilexiadas.

Esta compacta e poderosa rede conforma un armazón moi poderoso e condicionante das políticas dos nosos días. Aí está o famoso Concordato co Vaticano que até o presente ningún goberno, do signo que fora, logrou nin modificar, nin cancelar.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Investigación
Investigación El Ministerio de Agricultura dio a la Iglesia cinco millones de euros de la PAC
La mayoría del dinero de la PAC que ingresó la Iglesia y sus entidades vinculadas entre 2018 y 2022 está desacoplado de la producción y se debe a “derechos históricos”.
Genocidio
Ayman Qwaider “A la gente se le pide una cantidad excesiva de dinero para poder salir de este campo de exterminio de Gaza”
Profesor especializado en educación en emergencia y educación inclusiva, Ayman Qwaider vive en Australia. Desde allí, intenta ayudar a su familia a salir de Gaza, mientras denuncia la ocupación israelí y la complicidad de la comunidad internacional.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Más noticias
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”

Recomendadas

Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.