Culturas
Crise, que crise? Vaia Vaia coa cultura autoeditada!

O Vello Cárcere de Lugo acolleu unha aposta xove pola cultura do fanzine e a autoedición. O Vaia Vaia, celebrado o 21 e 22 de novembro, contou na súa primeira edición cunha axenda na que tiveron lugar coloquios, obradoiros, proxeccións e concertos xunto co mercadiño de fanzines que se atopaba na rúa.

Vaia vaia Lugo
O Vaia Vaia celebrouse o 21 e 22 de novembro en Lugo. Foto: Noelia Alpe
22 dic 2020 12:05

O bo tempo acompañou toda a fin de semana da primeira edición da feira. O antigo centro penitenciario e os seus redores enchéronse de artistas tanto locais coma de fóra de Lugo. Creado a finais do século XIX —seguindo o modelo panóptico de Berthand—, o edificio celebra este ano o seu 133º aniversario, superando o pasado de barbarie e represión que habitou nel. Reconvertido dende hai uns anos en centro cultural, a audiencia privilexiada podería ver no Vaia Vaia os concertos ofrecidos no patio interior, como os do grupo Trinità. No que agora é o auditorio, atopábanse os diversos coloquios e proxeccións: o documental Grapas ou as curtas de David Fidalgo, Alfonso Rey ou Antía Carreira. Asomando despois un pouco a cabeciña, o cráneo privilexiado chegaría a ver o mercadiño de fanzines na rúa onde Cool Cats, Ema&Emo, Broza Nova, Nuba, Kutxyllo e outros proxectos froito da autoedición puideron expoñer e vender o material. Namentres, Riquinha, Beta, Rivers Z, Dan Castellaneta ou Toninja, eran os encargados de poñer B.S.O á paisaxe e calaban —de paso— os bucinazos cos que os manifestantes contra a Lei Celaá contaminaban o ambiente calmo do domingo lucense nos seus carros, cuxo itinerario pasaba, irónicamente, por diante do Vello Cárcere.

Cultura autoeditada

“Somos xente toda local, pero que estivemos vivindo fóra un tempo. Unha das organizadoras abriu unha galería de arte, Solaina, e alí mesmo falamos entre todas e nos demos conta de que compartiamos inquedanzas, como a de facer cousas culturais en Lugo”. Deste xeito relataba Natalia Pía Conde como a falta de oferta cultural na cidade fixo que este grupo de xoves artistas se plantexaran voltar á súa cidade para renovar e diversificar os aires da movida artística lucense. Procedentes das ramas artísticas máis diversas como a ilustración, dirección de curtametraxes, deseño, etc, non extraña deste xeito que a axenda do festival tamén fose do máis variado.

No medio da matriosca de crises acentuadas pola pandemia —na que o sector cultural é un dos máis afectados— a sorpresa de poder facelo en físico é algo a salientar nestes momentos

“Apoiaronnos en todo, e iso que contabamos ao final con moi pouco tempo, mais puidemos facer todas as actividades que tíñamos pensadas” comentaba Conde sobre a participación do Concello de Lugo. No medio da matriosca de crises acentuadas pola pandemia —na que o sector cultural é un dos máis afectados— a sorpresa de poder facelo en físico tamén é algo a salientar nestes momentos, tendo en conta ademais que foi o propio concello o que propuxo o espazo: “A verdade é que damos un dez á preparación e á axuda da organización e protocolo da xente do concello”.

Á parte do uso obrigatorio das máscaras e a recollida de datos da xente que entraba no edificio, ampliouse o espazo das casetas a tres metros para facilitar a distancia social de seguridade entre a xente dos postos. Para os participantes que viñeron de zonas con peches perimetrais, habilitouse un permiso de desparazamento.

Arte participativa

Ademais do clásico boca a boca, abriuse unha convocatoria nas redes para participantes amadores ou profesionais da autoedición: “O criterio de escolla das participantes non foi máis aló do da páxina [web], isto é, quixemos que fose todo o aberto e participativo posible, partindo dunhas bases claras e obvias: o rexeitamento do sexismo, machismo, racismo, etc”. Sorprendida pola resposta que tivo a convocatoria, Natalia Conde destaca o altruismo da xente á hora de compartir o evento ou participar nel.

O certo é que a potestade que teñen as redes nestes momentos na difusión dos proxectos culturais é unha realidade a ter en conta, e máis se falamos da accesibilidade e posibilidade de participación para a xente que aínda non tivera experiencia neste campo. Este é o caso de Guille Núñez e Olivia Torres, que participan por primeira vez nesta clase de eventos. Foron co seu proxecto Mismos gilipollas, nuevas formas de hacer el ridículo, unha parodia da hipocresía que pulula polas redes: “É toda unha oportunidade para reforzar a cultura e para a xente, tanto amadora como consolidada que forman parte da oferta dentro do mesmo festival”.

“O criterio de escolla das participantes non foi máis aló do da páxina [web], isto é, quixemos que fose todo o aberto e participativo posible, partindo dunhas bases claras e obvias: o rexeitamento do sexismo, machismo, racismo, etc”

Outro participante do mercadiño, Raio, tamén chegou dende A Coruña co seu proxecto Laconcongrelos grazas á convocatoria que se fixo por Instagram: “Sen eventos desta clase morre a autoedición” afirmaba mentres nos falaba do seu proxecto propio de serigrafía e risografía: “Interésame crear comunidade e que a xente saiba que se poden facer esta clase de cousas na Coruña”. A presencialidade parece ser imprescindible e non só nas aulas, senón sobre todo nesta clase de eventos onde diversos artistas intentan darse a coñecer e onde un dos obxetivos é sen dúbida a creación de comunidade, tal e como explicaba Raio.

Culturas
Galiza en zines

O país conta con tres festivais de autoedición consolidados e os fanzines son cada vez máis visibles nas librarías.

Para a creación de comunidade cultural, a fisicidade segue a reivindicarse, tal e como resaltaba unha xornalista do Pensa Lugo: “O streaming está ben, pero non podemos olvidar o factor humano”. O evento soubo conxugar dito factor humano carácterístico do local, coa a apertura que posibilitan as redes cara a un público mais amplo e deste xeito contribuir ao replantexamento do que significa o local en si mesmo. Desta mesma pregunta partiron as impulsoras de Pensa Lugo cando decidiron ofertar á xente un xornal crítico en galego, baseado nas redes de interacción das persoas que crean o local, e non necesariamente nos límites xeográficos: “O espazo aberto é bo no nivel de precaucións respecto á pandemia, pero tamén para dar visibilidade e achegar a cultura fóra da ghettificación á que tende”.

A presencialidade parece ser imprescindible nesta clase de eventos onde diversos artistas intentan darse a coñecer e onde un dos obxetivos é sen dúbida a creación de comunidade

Pero non só no caso da xente amadora, senón tamén no da ilustradora Julia Lago —quen xa estivera nalguns eventos similares—, o eloxio de cara á organización radicaba na súa vontade de crear este tipo de espazos nestes momentos: “Nestas circunstancias e con todo tan parado, anima atoparse con xente tan aberta apoiada polo Concello. Que haxa espazo para a cultura fomentado por un colectivo xove é inspirador”.

Fronte á incomodidade de meses de mascaras, de crise sanitaria, de incertidume e de restriccións intermitentes, a comodidade acadada no Vaia Vaia foi unha sensación comentada entre as asistentes e as participantes. Os do grupo Trinità fixeron fincapé no papel das profesionais que traballaban no evento: “Gústanos que está moi enfocado ao artista e houbo poucas trabas. Moi cómodos. Igual a sonoridade do lugar era complicada, mais as profesionais técnicas eran moi boas, tiñan experiencia e fixeron un gran traballo”. Para os organizadores tamén parecía un dos obxectivos principais: “Queríamos que cando a xente pensase en Vaia Vaia, tivese en mente un espazo seguro, e que se sentise a gusto e incluida. Vese a necesidade dun evento así, todo o mundo o colleu con moitas ganas”, aseguraba Natalia Conde.

Concerto Trinitá Lugo Vello Cárcere
Concerto do grupo Trinitá durante o Vaia Vaia Lugo. Foto: Noelia Alpe

Crise, que crise?

Parece que xa nos acostumamos a escoitar que o sector da cultura se atopa nunha grave crise e, aínda que todos sufrimos en maior ou menor medida as consecuencias, o certo é que parece existir tamén unha tendencia a actuar como o protagonista daquela significativa portada de Supertramp: mirando cara a outro lado mentres as ruinas se erguen ao seu redor. Neste tipo de reivindicacións e obxectivos marcados no Vaia Vaia en canto a evento cultural —e máis se se fala dende o terreo do fanzine— queda claro que a motivación de facer este tipo de eventos non vai máis aló de crear redes como das que falaba a xornalista de Pensa Lugo. O beneficio económico é mínimo e o lucro prácticamente imposible. Esta foi unha das temáticas que se comentou no coloquio con Sol Charlotte, Carola Gelabert e Victoria Rojo, tres das mulleres que iniciaron o movemento fanzine en Panamá con proxectos coma A Ex Señorita, Pánico ou Ultragirls, en conexión con Barcelona. Este xénero, como ben explicaron elas, naceu da man da nova onda do feminismo. O Vaia Vaia resultou pois un evento cultural que dende o seu carácter de reducto supervivinte asumiu moitas das reivindicacións que se están a facer hoxe en día dende o eido das artes.

A motivación de facer este tipo de eventos non vai máis aló de crear redes xa que o beneficio económico é mínimo

É precisamente esa falta de lucro, de achegas á engranaxe neoliberal, o que fai que este tipo de eventos culturais parezan prescindibles? Pode que nestes momentos de rúas ateigadas de consumismo propio do Nadal, as críticas polas “aglomeracións” do evento que sairon a relucir na TVG poidan ser reconsideradas. Fronte á posibilidade das críticas, o artista Iago Míguez, quen participou na feria co colectivo Broza Nova declara: “O certo é que se nos fixamos ben, parece que O Vello Cárcere efectivamente non fai falla agora mesmo. O edificio co seu panóptico é prescindible na medida na que a moral xerada polo panoptismo é incentivada dende os discursos institucionais”. Deste xeito argumentaba o artista como cada veciña se convirte nunha denunciante en potencia lexitimada pola responsabilidade colectiva: “Unha vez pasaron os arrebatos de tolerancia e irmandade revelanse as desconfianzas e os mesmos prexuizos e intereses de sempre. Mais tratándose, como viamos a dicir, dunha iniciativa xove, agora que a imaxe da xuventude está a ser sendo esnaquizada en cada telexornal”, conclúe.

Diante deste panorama ruinoso da sociedade, o mellor que se pode facer é poñer unhas lentes de sol e disfrutar do bo tempo para a autoedición que deixou o Vaia Vaia. Natalia Conde móstrase moi optimista: “Sí, temos pensado continuar a facer mais. E mais aínda tendo en conta o éxito que tivo esta edición, que ao noso ver é moito máis modesta do que poderíamos facer noutras circunstancias”.


Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Barcelona
Marca Barcelona Copa América en Barcelona: cuando unos pijos en barco te echan de tu casa
La celebración de la Copa América de Vela en Barcelona el próximo verano impulsa los precios de la vivienda y la masificación turística en una ciudad en la que cada vez resulta más difícil vivir.
Precariedad laboral
Profesionales de la cultura, a la espera de soluciones

La nueva normalidad ha cambiado muchos ámbitos y entre los que más se han visto afectado es el relacionado con el mundo de la cultura y los eventos. Sus profesionales buscan resurgir, con nuevos escenarios y propuestas seguras, pero exigiendo medidas urgentes y un diálogo directo con el gobierno y las instituciones.

Eventos
Presentación Periferias
El 10 de marzo os queremos invitar a la presentación de uno de nuestros proyectos más ambiciosos. Nuestra serie de micro-documentales “Periferias”.
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Genocidio
Ayman Qwaider “A la gente se le pide una cantidad excesiva de dinero para poder salir de este campo de exterminio de Gaza”
Profesor especializado en educación en emergencia y educación inclusiva, Ayman Qwaider vive en Australia. Desde allí, intenta ayudar a su familia a salir de Gaza, mientras denuncia la ocupación israelí y la complicidad de la comunidad internacional.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Más noticias
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”

Recomendadas

Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.