Culturas
Galiza en zines

O país conta con tres festivais de autoedición consolidados e os fanzines son cada vez máis visibles nas librarías.

Mercadiño de fanzines e autoedición de No Tengo Mamá
Mercadiño de fanzines e autoedición de No Tengo Mamá. Sandra MG
6 ago 2019 07:00

Nos 80 dous barrios de Vigo tiñan o seu propio fanzine: O Coiote, en Coia, e Castrelis, pola banda de Castrelos. Esta década fixo eco dunha onda expansiva da autoedición en todo o Estado. Xa nacera Xofre, o primeiro fanzine de banda deseñada galego, no 1979. A continuación viron a luz El patito Feo, en Ferrol; Atlántico Exprés, en Lugo; ou A Ameixa Cacofónica, en Carballo. O torrente fanzineiro continuou nos 90, co Frente Comixario de Ourensena vangarda. A Coruña foi especialmente fértil neses anos: saíron á rúa Lixo, La Carallada, El bolchevique vespertino ou Xabarín.

A explosión dos anos dez

A xornalista viguesa Alexandra Padín debullou o percorrido da autoedición galega en Comunicando por grapas: el fanzine en Galicia como medio de comunicación alternativo. No seu traballo explica como cos 2000, coa xeneralización dos ordenadores e internet, a febre da autoedición diminuíu. Foi nos anos anos dez cando volveu subir da man da asociación Liceo Mutante de Pontevedra. As actividades do colectivo promoven dende o 2011 a cultura autoxestionada, e puxeron o seu punto de mira na autoedición. As xornadas Grapa Grapa, no 2012, foron o primeiro escaparate de fanzines e outras publicacións autoeditadas por persoas ligadas ás Facultades de Belas Artes e Comunicación Audiovisual da cidade.

Outras cidades e vilas galegas seguiron a estela do Liceo Mutante. No 2014 xurdiron o Autobán en A Coruña, o No Tengo Mamá en Vigo e o Au/Ou en Ourense. No 2015 tivo lugar a primeira e única edición da Xornada de Autoedición Salsa Letal en Cangas, da man do propio Concello e coincidindo coas festas do Cristo na vila. Santiago de Compostela viu nacer o seu festival de autoedición no 2015: o Fun Fun Fun.

“Hai citas que desapareceron, non hai a mesma efervescencia que cando comezamos

Padín é unha das fundadoras do No Tengo Mamá, amparado polo colectivo de edición de fanzines e casettes Seara Records: “Nestes últimos anos hai citas que desapareceron, non hai a mesma efervescencia que cando comezamos. Entón houbo unha explosión, parecía que cada localidade tiña que ter a súa feira de autoedición”. As xornadas do Liceo Mutante desenvolvéronse de xeito intermitente e As Au/Ou deixaron de celebrarse. Con todo, eventos como a Xornada de Feminismo e Autoedición, organizada en Lugo no 2018, e os obradoiros e charlas en torno á autoedición, amosan que o seu retorno non ten volta atrás.

As citas co zine

“Hai citas consolidadas, Galiza está comezando a estar situada no mapa de autoedición de España”, sinala Padín. Na actualidade as que continuaron o seu percorrido son o Autobán, o No Tengo Mamá e o Fun Fun Fun. Os festivais naceron coa vontade común de visualizar e colocar no mapa as creacións artísticas que non atopaban oco nos mercados habituais. Tamén para dar espazo a propostas pouco convencionais. O Autobán, por exemplo, celébrase nas mesmas datas que o festival de banda deseñada Viñetas desde o Atlántico. Para Bernal Prieto, un dos organizadores, “o Viñetas é moi potente, pero viamos que as publicacións de pequena entidade, o fanzine ou a banda deseñada de autor, non tiñan un oco”.

Combate de debuxantes do Autobán
A Nave 1839 de A Coruña acolle as actividades do Autobán Sara Roca

As dúas edicións anuais do Autobán teñen lugar no inverno, na Nave 1839, e no verán en locais do centro da cidade. Cada edición conta cun mercadiño, presentacións de autoras e autores, un combate de debuxantes, unha liga de brilé ou obradoiros. No festival presentouse o fanzine Altar Mutante, finalista en dúas ocasións na categoría Mellor Fanzine do Salón Internacional do Cómic de Barcelona. No 2019 naceu a asociación cultural homónima. “Queremos que poda entrar xente nova e que o Autobán vaia evolucionando”, explica Prieto.

“A autoedición é unha forma de empoderar ao pobo

Pola súa banda, tanto o Fun Fun Fun coma o No Tengo Mamá acollen fanzines ligados ás artes gráficas e a banda deseñada, pero tamén outros exemplos de autoedición: roupa, música ou incluso curtametraxes. Todos os eventos comparten a filosofía do do it yourself. Para Manu Barreiro, un dos organizadores do Fun Fun Fun, a autoedición “é unha forma de empoderar ao pobo, hai moito talento no mundo e hoxe en día, practicamente todas podemos aproveitar as ferramentas que trouxo internet e os avances das tecnoloxías de impresión, de filmación, etc. Dun xeito accesible”.

Coa consolidación chegou tamén unha profesionalización cada vez maior. Existe un interese crecente por parte de librarías ou editoriais, como Fosfatina en Vigo ou o colectivo Leite Edicións. Afra Torrado, unha das impulsoras do fanzine Infumable e de Leite Edicións, explica que esta naceu precisamente para “unir proxectos de autoedición”. A maiores, autores e autoras promociónanse a través de redes sociais ou das súas propias tendas en liña: Nuria Figueirido, o colectivo El Cosmonauta Tropical ou Camila Viéitez son algúns exemplos. Segundo Alexandra Padín: “Non hai tanta escena punki e de grapas, senón que cada vez a arte alternativa pode chegar a outros espazos máis ‘formais’ ou ‘profesionais’. E isto é positivo, aínda que queda moito por facer”.

Fanzines e activismo

Moitas publicacións están ligadas ás artes gráficas, mais existen outros exemplos que beben de tradicións diferentes. Nos 60 xurdiron no estado fanzines e panfletos de corte antifranquista. Nour Al-Hussen Villa publicou o fanzine Más allá de todo como homenaxe a unha resistencia moito máis actual: a do pobo de Raqqa, na súa Siria natal, contra a ameaza de Daesh. Villa, hoxe afincada na Galiza, reúne catro relatos construídos a partir de testemuñas reais. A autora destinará parte das vendas á ONG siria Women Now For Development.

“Pensamos nun formato que nos dera liberdade á hora de crear

Outras publicacións nacen no marco do activismo feminista ou LGTBIQ. É o caso do Galiza Nación Cuir, editado no centro social ourensán A Galleira. Ximena González é unha das súas impulsoras: “Pensamos nun formato que nos dera liberdade á hora de crear e pensamos nos fanzines, anárquicos e libres ao mesmo tempo. Partimos do noso activismo LGTBIQ, independentista e socialista. Ademais cada un analiza unha figura do ámbito cultural, algunha figura chave na nación, como Blanco Amor e desmontámola dende o humor”. En novembro verá a luz o número catro.

González explica que no seu momento non atoparan referentes similares ao seu traballo. “Logo si vimos algún, coma o feminista CONA, ou os que publicaron dende Avante LGTB”. Aña, Fanzine de (des)identidades femininas de Bueu engrosou esta lista. A publicación recolle as homenaxes ás bueuesas máis senlleiras que cada 8 de marzo organiza a Asociación Club-Golfiños. O primeiro veu a luz en marzo e entrevista á actriz e drag-king galega Susi Ons-Nico Elsker. Dende Bueu lanzan aviso: “Moitos outros virán”. Logo da efervescencia dos anos dez, a onda expansiva fanzineira segue a sumar títulos.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Cómic
Cómic ‘Los nadie’, un reportaje en viñetas para empatizar con las víctimas de la masacre en la valla de Melilla
La novela gráfica ‘Los nadie’ recrea la vida de cinco personas hasta el fatídico 24 de junio de 2022, cuando encontraron la muerte al tratar de cruzar la frontera y llegar a Melilla desde Marruecos.
Granada
Cómic 'La Revística': el caso de Juana Rivas, Remama contra el cáncer y más historias de la Granada rebelde en cómic
La asociación ‘La Tebeoteca’ publica el número 9 de su revista gráfica que incluye el caso de Juana Rivas, la iniciativa ‘Remama’ de mujeres pacientes oncológicas o el mítico festival granadino ‘Espárrago Rock’, entre otros temas
Política
Política Feijóo radicaliza al Partido Popular en medio del terremoto Cerdán con la vista puesta en las elecciones
Miguel Tellado será el nuevo secretario general del partido. Un movimiento con el que Feijóo consigue el control casi absoluto del PP y le come espacio del discurso ultra a Vox, pero que lo aleja de eventuales pactos con PNV y Junts.
Crisis climática
Datos El junio más cálido jamás registrado cierra con 330 fallecimientos por calor
103 personas han muerto en los primeros tres días de la ola de calor, según las estimaciones. Los datos de la Aemet señalan al pasado mes como el junio más caluroso; ha pulverizado la máxima anterior por 0,8 grados de diferencia.
Opinión
Opinión Espejismo España
La descomposición del Gobierno de coalición es un reflejo de la expansión de la ola ultraderechista, pero no implica que los movimientos de transformación puedan organizarse para contrarrestar esa amenaza.
Salud mental
Laura Martín López-Andrade ”La psiquiatría es una profesión potencialmente muy peligrosa”
La psiquiatra del Hospital Virgen de la Victoria de Málaga defiende otro tipo de psiquiatría que huye de los diagnósticos y de la jerarquía y cambia la palabra tratamiento por acompañamiento.
Oriente Medio
Oriente Medio Los empleados de EFE en Oriente Medio denuncian salarios por debajo de los mil euros
La delegación, formada por 24 personas, anuncia paros en sus funciones al verse reducida más de un 25% su nómina sin opción a negociar.
Naciones Unidas (ONU)
Genocidio El Informe Albanese denuncia ante la ONU a las empresas que se han lucrado del exterminio en Gaza
La relatora presenta un informe al Consejo de Derechos Humanos en el que detalla la responsabilidad de decenas de empresas en las políticas de ocupación, apartheid y genocidio que está llevando a cabo Israel en Palestina.

Últimas

Alquiler
Racismo y alquileres Siete de cada diez migrantes se ve en la necesidad de vivir de alquiler frente al 14% de los hogares españoles
“El precio del prejuicio” es el título del más reciente estudio del Instituto de Investigación Urbana de Barcelona, IDRA, en el que disecciona la relación entre las personas migrantes y su acceso a la vivienda.
Comunidad de Madrid
Sanidad privada Inspección propone sancionar a un hospital de Quirón por exponer a la plantilla a sustancias cancerígenas
El organismo inicia un procedimiento administrativo sancionador por infracción grave. Tras una visita al Hospital Quirónsalud Sur, de Madrid, constataron deficiencias en la zona de almacenamiento de los productos farmacéuticos y en el mortuorio.
València
València Una comunidad vecinal lucha para impedir el enésimo proyecto de bajos turísticos en València
El vecindario de un bloque en Aiora se organiza contra la construcción en su patio de luces de catorce alojamientos turísticos en una zona ya saturada de este tipo de negocios.
Sphera
Sphera Nueva convocatoria para medios independientes de Europa
La red Sphera financia con un máximo de siete mil euros vídeos cortos documentales elaborados por medios independientes de todo el continente. El plazo finaliza el 12 de julio.
Malasia
Malasia Durian, la fruta fétida que triunfa en Asia
El durian es tan maloliente que su consumo está prohibido en interiores, pero la popularidad de esta fruta, considerada un superalimento, no deja de aumentar en China y en el resto de Asia.
Más noticias
Tribuna
Tribuna El juicio del siglo contra Greenpeace y el derecho a la protesta
El juicio contra Energy Transfer arranca hoy, 2 de julio, en los Países Bajos, donde Greenpeace busca justicia invocando por primera vez la nueva Directiva anti-SLAPP de la UE.

Recomendadas

Historia
Historia ‘Weimar’, y su eco
‘Tiempos inciertos’, la exposición dedicada a la República de Weimar en el CaixaForum de Barcelona, apenas se deja nada, pero vuelve a incurrir en la idea de las “dos Alemanias” contrapuestas.
Economía social y solidaria
Historia Lo que Franco arrebató al cooperativismo y a la economía social y solidaria
La dictadura franquista combatió de forma cruel el movimiento cooperativo fraguado en la II República, y durante la propia guerra con las denominadas colectividades, y pervirtió la idea de autogestión a través de los ideales falangistas.
Río Arriba
Río Arriba Yayo Herrero: “El holocausto nazi no es una excepcionalidad en la historia de Europa, es un modus operandi”
Nueva entrevista de Río Arriba en formato podcast y vídeo en el que hablamos de ecofeminismo, transiciones ecosociales justas, decrecimiento, colapso, poner la vida en el centro y mucho más.