Coronavirus
Filantrocapitalismo e covid19 ou como Amancio Ortega e Ana Botín queren salvar o mundo

A enésima crise do capitalismo global acelerou a raíz da pandemia e augura unha insólita forma de goberno: o “filantrocapitalismo”. Os multimillonarios fan crer que poden trasladar os seus éxitos empresariais ao servizo público mediante grandes doazóns de capital.

Profesor de Política Educativa en la Universidad de Granada

5 abr 2020 19:47

A enésima crise do capitalismo global foi acelerada a raíz da pandemia covid19. Capitalismo e crise formalizan unha simbiose. Unha simbiose é unha relación de mutualidade de dous beneficiados nun desenrolo vital. Cando hai ameazas de supervivencia, os elementos simbióticos apóianse mutuamente para transformarse e adaptarse a unha nova era. O capitalismo ten sufrido crises cíclicas desde os seus inicios. De aí que a noción de crise sexa inmanente á de capitalismo. Simbiose e inmanencia que son manifestadas en cada proceso cíclico.

Diversas perspectivas teóricas, aparentemente en conflito, teñen analizado estas relacións de simbiose e inmanencia entre o capitalismo e a crise. Teñen sido abordadas desde o pensamento de Karl Marx como desde visións anarquistas herdeiras do seu coetáneo Piotr Kropotkin. Tamén estudaron estas relacións correntes máis contemporáneas como a do pensamento das multitudes de Gilles Deleuze e Félix Guattari, e a visión de hoxe máis fiel a Marx que lidera David Harvey.

Unha vez que o capitalismo prevé limitada a súa capacidade de acumulación permanente, o capital tende a reinventarse a si mesmo para poder substituír o ciclo ameazante

Os procesos cíclicos das crises capitalistas comezan cando as lóxicas de reprodución dos axiomas capitalistas alentan ameazas de perdurabilidade. E por iso, cada vez que o capitalismo prevé limitada a súa capacidade de acumulación permanente, o capital tende a reinventarse a si mesmo para poder substituír o ciclo ameazante. En cada proceso cíclico de mutación do capitalismo os sistemas de produción e os modos de goberno son reinventados e resituados en algo diferente do que foron anteriormente á crise.

Nestes primeiros momentos do ciclo ameazante da crise da covid19, as reinvencións dos modos de produción aínda non poden analizarse con precisión, aínda que se podería augurar que moito terá que ver aquí o capitalismo dixital de plataformas como novos modos de produción capitalista e novas lóxicas da economía de guerras. O que sí comeza a albiscarse con máis precisión son os novos modos de goberno que veñen con esta crise. A insólita forma de goberno que se expande de modo global como solución á crise capitalista do coronavirus é o “filantrocapitalismo”.

O filantrocapitalismo é unha nova filantropía que hibrida as lóxicas capitalistas coas da filantropía máis tradicional. Multimillonarios que, con grandes doazóns de capital, fan crer que poden trasladar os seus éxitos empresariais ao servizo da caridade para “salvar o mundo”. Unha nova filantropía que aplica a filosofía do capitalismo como solucións de goberno para a erradicación das problemáticas do mundo. A nivel internacional —multimillonarios como Bill Gates (Microsoft) ou Marx Zuckerberg (Facebook)— son bos exemplos de quen invisten máis millóns de dólares en doazóns filantrópicas para dar resposta á covid19.

Amancio Ortega (Inditex) e Ana Patricia Botín (Banco Santander) lideran o filantrocapitalismo do Estado español para a salvación capitalista do Gobeerno con investimentos e doazóns multimillonarias para paliar o coronavirus. As doazóns realízanse desde as propias fundacións destes multimillonarios que lideran os primeiros postos das maiores fortunas da revista Forbes (Bill & Melinda Gates Foundation, Chan & Zuckerberg Initiative; Fundación Amancio Ortega, Fundación Santander).

Gates sostiña en plena crise capitalista que a súa filantropía era unha forma de doar para solucionar as desigualdades do mundo a través da expansión do capitalismo
Inditex
Zara no es una marca española

Un entramado de empresas y filiales en países europeos con una fiscalidad más favorable conforman la estructura financiera que enriquece a Amancio Ortega

Warren Buffet, o gran gurú das finanzas, coñecido como o Oráculo de Omaha, que acompañou durante varios anos a Gates no podio da revista Forbes, foi outro dos actores importantes na expansión das lóxicas filantrocapitalistas. Buffet animou a Gates en 2010 a fundar a iniciativa The Giving Pledge —a promesa de dar— para que outros multimillonarios doasen máis do 50% do seu capital á filantropía. Lograron que numerosos multimillonarios se unisen ao novo mundo da caridade filantrocapitalista de ambos. Ademais da doazón, os filántropos de Buffet e Gates, comprométense a encontros periódicos para poder crear estratexias conxuntas de inversión das doazóns mediante unha “comunidade epistémica filantrópica”.inversión das doazóns mediante unha “comunidade epistémica filantrópica”.

A mediados de marzo de 2020, en plena expansión dos datos do coronavirus nos Estados Unidos, Bill Gates renunciou e abandonou por completo todas as responsabilidades que tiña no xigante tecnolóxico Microsoft que fundara catro décadas atrás. Fíxoo para dedicarse plenamente, a partir de agora, á Bill & Melinda Gates Foundation. Invisten cantidades multimillonarias para lograr a vacina e así paliar a erradicación o coronavirus. En outubro de 2019, Bill & Melinda Gates Foundation, Johns Hopkins Center for Health Security —máximos inversores filantrópicos mundiais en saúde— e o Foro Económico Mundial de Davos realizaron un encontro para pensar posibles consecuencias dunha nova pandemia mundial.

Como se se tratase dunha profecía dunha película de ciencia ficción, as tres organizacións simularon os efectos que un coronavirus da familia SARS podería xerar se se expandise por todo o planeta xerando millóns de mortes. Gates tamén alentou, nunha palestra TED de 2015, a posibilidade dunha epidemia global que non era atendida polos gobernos. Agora que chegou a pandemia, a súa fundación está máis preparada que os gobernos para actuar nas solucións globais.

Amancio Ortega, Ana Patricia Botín e outros doaantes multimillonarios consideraron a conxuntura da crise capitalista como unha “fiestra de oportunidades” para incorporar os seus éxitos empresariais nas solucións políticas

No Estado español, ademais do liderado de Amancio Ortega e Ana Patricia Botín, unha rede de corporacións e bancos que lideran o IBEX 35 —BBVA, Iberdrola, Telefónica, ACS, Banco Santander, Inditex, etc.— uníronse para investir cantidades multimillonarias e actuar na pandemia. Fano con doazóns con privilexios en desgravacións fiscais e beneficios tributarios das ganancias das súas corporacións. Estes doantes multimillonarios consideraron a conxuntura da crise capitalista como unha “fiestra de oportunidades” para incorporar os seus éxitos empresariais nas solucións políticas. Inciden así nas axendas públicas á vez que promoven as súas marcas de negocio á cidadanía. Novas formas de branquear as marcas corporativas que foron denunciadas por escravitude infantil, desafiuzamentos ás persoas máis vulnerables e evasións en paraísos fiscais.

O filantrocapitalismo funciona baixo “fluxos tridimensionais”: doar capital, crear políticas nas que investir e extraer beneficio económico da doazón. Esta nova filantropía é estratéxica, consciente de mercado, orientada ao impacto, baseada no coñecemento, comprometida coa medición de resultados e impulsada para maximizar o ‘apalancamento’ da doazón. Esta nova caridade do capitalismo baséase en proporcionar cantidades económicas máis amplas que na filantropía tradicional, crear indicadores de impacto da inversión e exercer unha relación máis estreita entre provedores e receptores. Racionalización económica das doazóns baixo mercado para solucionar as problemáticas sociais mediante dinámicas propias do capitalismo. Os terreos da saúde e da educación son as principais áreas de investimento desta nova filantropía para expandir o capitalismo baixo o pretexto de paliar as problemáticas sociais. 

Os filantrocapitalistas xa non son só doantes senón que exercen tamén como asesores e líderes teñen a capacidade de facer camiñar o mundo segundo os seus intereses

Os filantrocapitalistas xa no son só doantes. Agora exercen tamén como asesores e líderes tanto das problemáticas como das solucións. Por posuír o capital e decidir as inversións e solucións teñen a capacidade de facer camiñar o mundo segundo os seus intereses. Así, o filantrocapitalismo emerxe como unha nova forma de goberno e unha solución da gobernamentalidade neoliberal para responder á enésima crise global do capitalismo. Foucault tiña razón ao comprender o neoliberalismo como unha rede de relacións nas que o estado é o que propicia o mercado.

Nestes procesos de neoliberalización o estado non é o mínimo se non forte. De aí, que Bob Jessop comprendera estes procesos coa formación dun estado estratéxico-relacional, onde os gobernos son un actor político máis actuando nestas alianzas público-privadas. Multiplicidade de actores políticos interrelacionados en gobernanza (filántropos, estados e corporacións). En definitiva, todo o explicitado verifica que esta gobernanza filantrópica neoliberal é a nova forma de goberno que se expande de modo pandémico para erradicar outra pandemia (SARS-CoV-2). 

E non é o comunismo o que virá após estas intervencións do estado. Žižek non acerta ao apostar por unha nova orde mundial comunista ilusoria cun golpe ao Kill Bill que poida combater a covid19. Se de cine e golpes se trata para comprender este momento da crise capitalista, na infancia de moitas persoas se poden obter mellores claves interpretativas. Dragon Ball e non o clásico de Tarantino —que tamén é de admiración— ten a resposta da nova gobernanza da presente crise. O que virá non é un golpe letal ao capitalismo ao estilo Kill Bill. O que xa está entre nós é máis ben unha “fusión namekiana” ao Dragon Ball.

Piccollo, líder malvado dos namekianos, fusiónase co Deus bondadoso todo poderoso Kamisama para combater ao destrutor da Terra, Freeze. Kamisama dille a Piccolo antes da súa fusión: “a Terra non necesita un Deus, senón un guerreiro”. A bondade da filantropía representada por Kamisama fusiónase cos aspectos máis perversos do capitalismo personificados en Piccolo. O corpo resultante desta fusión non varía como en todas as outras fusións de Dragon Ball. Esta fusión Namekiana dá como resultado o corpo de Piccolo pero aumentando as forzas de Kamisama. O capitalismo agora tamén segue no seu corpo, aínda que sexa fusionado con accións propias de almas caritativas. Esta fusión entre a filantropía —bondade máxima do altruísmo ao xénero humano— e o capitalismo ilustra moi ben a nova forma de gobernanza global neoliberal adoptada a raíz da presente crise capitalista.

Oxalá Žižek tivera razón e o golpe ao Kill Bill puidera librar ao mundo deste prognóstico que é máis propio dunha fusión namekiana.

Sobre o autor
Geo Saura é Profesor Axudante Doutor na Universidad de Granada (2018-2023). Foi recentemente Investigador Posdoutoral na Universitat Autònoma de Barcelona (2015-2018). Foi Investigador Predoutoral (2012-2015) entre a Universidad de Granada e University of Roehampton desenvolvendo o seu PhD internacional sobre políticas e neoliberalismo, que recibiu o Premio Extraordinario á mellor Tese Doutoral en Ciencias Sociais. É na actualidade Investigador Principal de Proxecto Precompetitivo para xoves investigadores sobre Redes Políticas de Gobernanza Filantrópica.

 

Artigo orixinal publicado o 2 de abril. Traducido por O Salto Galiza.
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Opinión
Residencias No tenían por qué morir igual
El Gobierno de Isabel Díaz Ayuso permitió a las personas residentes con seguro privado asistir al hospital y negó la asistencia a las personas que carecían del mismo. Ayuso es el ejemplo de la iniquidad, del desprecio absoluto a los derechos humanos.
Residencias de mayores
Residencias de mayores Las actas de la policía que Ayuso no quiere hacer públicas y que confirman lo que contaban las trabajadoras
Cadáveres de personas mayores acumulados en el interior de las residencias, falta de cuidados paliativos y de materiales de protección. Los relatos que realizaron trabajadoras de las residencias a El Salto se confirman con las actas policiales.
Genocidio
Ayman Qwaider “A la gente se le pide una cantidad excesiva de dinero para poder salir de este campo de exterminio de Gaza”
Profesor especializado en educación en emergencia y educación inclusiva, Ayman Qwaider vive en Australia. Desde allí, intenta ayudar a su familia a salir de Gaza, mientras denuncia la ocupación israelí y la complicidad de la comunidad internacional.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Más noticias
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”

Recomendadas

Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.