Tempos de lucidez embotellada

O lazo cultural e social entre bebidas alcohólicas e reunións informais ou celebracións en grupo é tan forte que este texto semella unha pinga de auga potable destinada a perderse no cheirento caudal da rutina festiva.

O lecer e as datas máis sinaladas invitan a xuntarse e saír para compartir bromas, gozar do ambiente, escoitar música atractiva, contactar con outras persoas; mais sobre todo, sáese para honrar a un semideus nocivo que protagoniza dende o primeiro minuto referencias frívolas e apaixonadas.

As bebidas espirituosas, en realidade, actúan coma depresores sobre o sistema nervioso central. A fascinación dalgúns comentarios en plena xornada de esmorga transmite a percepción contraria. O mitificado alcol benefíciase da autosuxestión colectiva. E o ser humano é o único animal que acredita as propias ficcións e idolatrías abstractas.

A concepción machista da sociedade inflúe tamén nesta práctica: os consumidores compiten por presumir de resistencia, de adestramento, de “amortizar” barras libres e tolerar grandes ofertas. Unha pugna verbal por converterse no borracho alfa.

A noción de que unha noite sen un mínimo de alcol só pode ser aburrida e previsible acada a categoría de dogma. A consigna é moi clara: non hai opción, fano os demais, o costume chega de lonxe, ten que gustarche se non pretendes ficar fóra de xogo. O cambaleo provocado polas consumicións, dende esta perspectiva, resulta gracioso e non lamentable.

O paradoxo espectacular consiste en que a rebeldía, neste caso, supón achegarse ao politicamente correcto. A ese afán transgresor apela a campaña presentada polo Colexio Oficial de Farmacéuticos d’A Coruña (COFC) durante a primavera: cómpre levarse a contraria a si mesmo cando agredimos de xeito voluntario a nosa saúde.

PROHIBIDO GOZAR DA VIDA

O escenario é tan lúgubre como sinxelo: unha cidade de ambiente pesado e conmovedor apenas acolle actividades estimulantes porque hai carteis de “prohibido” en puntos específicos e lugares de tránsito. Non se permite facer deporte. Nin ler un libro. Tampouco asistir ao cine. Nin tan sequera bicarse con outra persoa. Quen o impide? Un mesmo, negando as súas facultades naturais.

Héctor Castro, presidente do COFC, sinala que este colectivo profesional procura ficar “preto de todas as preocupacións a pé de rúa, pois non só se traballa na prevención de enfermidades; ademais, promociónase a saúde, e diversos informes recalcan que a idade de inicio no consumo de alcol é cada vez máis temperá, aproxímase aos 13 anos e medio, e existe unha percepción de escaso risco ao redor destes produtos”.

Os investigadores da University College London corroboraron a través dun estudio recente, como explica un artigo publicado pola BBC a mediados de maio, que “a abstinencia do alcol en persoas que beben de forma moderada ou alta ten un impacto positivo no colesterol, o peso corporal e a presión arterial”, e reduce a posibilidade de padecer doenzas graves.

Os titulares da prensa ao redor de estudos relacionados co alcol recollen de cando en vez información que vira cara a outro sentido. Algunhas novas aluden a posibles vantaxes dalgunhas destas bebidas: os beneficios cardiovasculares dunha inxestión prudente pero diaria de viño, ou propiedades da cervexa que facilitan a recuperación despois do exercicio físico.

“Eses beneficios, en todo caso, proceden dalgúns dos elementos que compoñen eses produtos, pero o alcol en si mesmo, integrado en calquera líquido, segue a resultar tóxico”, matiza Castro.

UN XOGO DE ROLES

Os alumnos do Grao en Educación Social que se imparte na Universidade da Coruña saben que a resolución ou alivio dun conflito no que rozan vontades de diversa natureza e dereitos consolidados require traballos grupais e diálogo entre os sectores protagonistas.

Mariló Candedo, mestra dunha materia do primeiro curso, organizou a comezos de maio tres sesións nas que os estudantes asumiron diferentes papeis cívicos e profesionais relacionados coa problemática do botellón.

“Interésanos moito indagar en valores e vivencias que se asocian ao tempo libre, nos que hai unha vía para a intervención como educadores sociais, pero aínda lles custa verse nesa posición e, ás veces, tenden a banalizar algunhas cuestións ligadas ao consumo de alcol”, confesa Candedo despois da experiencia.

Os motivos que destacan estes universitarios como factores que animan a unirse ao botellón son, segundo a profesora, “o alto prezo das consumicións en bares, a posibilidade de combinar entre eles sen adecuarse ás características dun local, a liberdade de horarios e a seguridade de estar con quen apeteza sen inquietarse polos criterios de admisión nun lugar”. Candedo engade que hai “unha apelación xeral a que o consumo de alcol é unha práctica habitual en persoas doutras xeracións”.

Neste senso, a mestra observa que “esa fase de mirarse ao espello resúltalles incómoda, polo que se revolven e reclámanse parte da masa social, e aínda que identifiquen nela aspectos que non son do seu agrado, vense como causa e consecuencia desa tradición que non saben como combater”.

Este realismo non impide que a última sesión culmine cunha batería de propostas na que se demanda a implicación e o labor en rede de familias, centros de ensino, entidades xuvenís e a propia sociedade para evitar as medidas restritivas, malia que a rixidez é maior ao falar de menores de idade.

“Aparecen suxestións como a de recuperar o noitebús asociado a un espazo de botellón que non moleste á cidadanía; en canto a sancións, inclínanse por aquelas que recaen na propia mocidade, como a recollida de lixo ou, en casos especias, a participación en programas sobre o consumo de alcol”, apunta Candedo.

LEXISLAR CONTRA A RUTINA

A reformulación de hábitos e dinámicas con tanto arraigamento social esixe auténticas proezas para camiñar ata o novo obxectivo. Mariló Candedo, ao pechar o xogo de roles, percibe que os seus pupilos “quedan coa idea de que o lecer está moi condicionado por intereses aos que sucumbimos como parte dun mundo consumista que tamén nos pretende modelar nese ámbito aparentemente máis libre”.

A profesora tamén indica que “os argumentos económicos planean como crítica e como defensa do botellón, polo que se recada a través dos impostos ou pola defensa xenérica de postos de traballo ou de beneficios das multinacionais”.

Héctor Castro puntualiza que “os propios produtores de bebidas alcohólicas demostraron o seu compromiso para atallar este problema cando apoiaron o informe que se elaborou para sacar adiante unha lei ao respecto”, e admite que “o cambio social, nalgúns casos, vén pola senda da restrición”.

As medidas que se toman dende hai máis dunha década para reducir o espazo onde está permitido fumar “potencian a sensibilidade, pois a xente toma conciencia con máis nitidez da influencia desa práctica nas persoas se encontran ao seu carón”, en opinión do presidente do COFC.

A inminente lei estatal do alcol pon énfase nos menores de idade e a súa contorna para detectar as causas do abuso destas substancias e aplicar protocolos de intervención en situacións especiais. A adolescencia recibe esta consideración por tratarse dunha etapa clave para o desenvolvemento individual. O réxime sancionador, ademais, dirixirase aos encargados da tutela cando se produza unha infracción, pero abre a porta a actividades educacionais e cooperativas para condonar a sanción.

Outras medidas oriéntanse a evitar ofertas e promocións de bebidas alcohólicas e a campañas de publicidade que advirtan dun modo explícito do perigo destes produtos para a propia saúde.

O MARCO DA SEGURIDADE

A caída en condutas aditivas é un terreo no que Castro contempla un “infradiagnóstico” evidente. De calquera xeito, o farmacéutico cuestiona os termos elixidos para designar estándares de unidades cos que indicar os efectos do alcol e aclara que, “cando falamos de consumo seguro, non nos referimos, por suposto, a consumo recomendable, pero o máis apropiado, se cadra, sería utilizar unha expresión coma risco máis baixo”.

O deterioro dunha noite de excesos esténdese ao mobiliario urbano e, en consecuencia, aos petos dos cidadáns. O Concello de Ourense precintou a Alameda a finais de abril durante as noites de máis axitación nocturna debido aos actos incívicos e aos problemas de salubridade. A corporación ourensá asegura que o gasto en reparar as mostras de vandalismo superan cada ano os 300.000 euros.

A escasos metros deste agradable parque, preto da popular zona das Burgas, un mural representa dúas figuras que tentan fuxir de botellas xigantes. A inscrición que acompaña o deseño sentencia que “o alcol non mola; amola”. Outra mensaxe que procura navegar contra a corrente do convencionalismo.