Balea Cultural
‘Kid A’, un novo paradigma

No ano 1997 a banda británica Radiohead lograba que todo o mundo pousase os seus ollos sobre eles coa publicación do disco Ok Computer. Este álbum de rock alternativo sorprendeu tanto a crítica como os propios fans da banda cun son moderno, complexo pero accesible, e cunhas letras que criticaban os males das sociedades do capitalismo tardío cuns aires futuristas. O ata aquel momento omnipresente brit-pop de bandas como Blur ou Oasis deixou de ser o protagonista absoluto da escena musical británica para dar paso a un quinteto que en tan só catro anos pasou de compoñer as cancións sinxelas de aires grunge do Pablo Honey (1993) a firmar o que moitos consideran o mellor disco dos anos noventa.

O éxito rotundo do Ok Computer puxo todos os focos de atención sobre a banda, algo que para moitos tería sido un logro, mais que para Radiohead e en especial para o seu cantante, Thom Yorke, non supuxo máis que outra fonte de ansiedade e estrés. Ao lanzamento e promoción deste disco seguiuno unha xira case sen pausas ao longo de dous anos, con concertos cada vez máis multitudinarios. “It's sort of quite terrifying […] the wheels start turning again and the industry starts moving again. This time they get more terrifying and it just keeps going and it's basically outside of our control. (É bastante terrorífico […] as rodas comezan a virar novamente e a industria comeza a moverse outra vez. Desta volta son máis aterradores mentres todo segue adiante e basicamente está fóra do noso control), confesaba Thom Yorke nunha entrevista no ano 1997.

Unha vez concluída a súa xira no ano 1998 a banda comezou a preparar o que sería seu cuarto disco de estudo

A frase “I’m not here, this isn’t happening” (Non estou aquí, esto non está a pasar) coa que Michel Stipe, líder de REM, tratara de calmar a Yorke ante estas situacións converteuse nun mantra para o cantante de Radiohead ata o punto de ser o punto de partida da letra dunha das novas cancións da banda How to Disappear Completely.

Se resulta difícil compoñer un disco como o Ok Computer, quizais resulta aínda máis complicado lanzar unha continuación que estea á súa altura. Unha vez concluída a súa xira no ano 1998 a banda comezou a preparar o que sería seu cuarto disco de estudo e foi neste momento no que comezaron a aparecer as dúbidas de como poderían enfocar este novo traballo. Se ben todos sabían que non poderían replicar seu álbum anterior, había distintos camiños que a banda podía tomar. O guitarrista Ed O’Brien apostaba por volver ás súas orixes, con cancións máis sinxelas nas que as melodías fosen as principais protagonistas, mentres que Thom Yorke prefería alonxarse todo o posible do rock tradicional, tomando como referencias principais a electrónica de Aphex Twin, o jazz ou os ritmos da música alemá dos anos 70. Finalmente este foi o percorrido seguido por Radiohead á hora de compoñer o Kid A, o cal marcou para sempre o son da banda nos seus seguintes lanzamentos.

O disco gravouse entre catro cidades, París, Copenhague, Gloucestershire e Oxford. Durante estas extensas sesións de gravacións nas que se traballaron case sesenta cancións, das cales trinta serían publicadas entre o Kid A (2000), o Amnesiac (2001) e os EPs Pyramid Song (2001) e Knives Out (2001).

Durante este período a banda abandonou a formación tradicional do rock para facer un maior uso de instrumentos electrónicos como os sintetizadores, o ondas martenot así como de orquestacións pouco convencionais. Tamén foi o primeiro disco de Radiohead no que os membros da banda se viron obrigados a aprender a participar na composición dunha canción sen tocar ningún instrumento na mesma. O produtor Nigel Godrich tamén propuxo novos métodos de traballo como separar a banda en dous grupos para que un deles crease unha base sen empregar instrumentos acústicos para que posteriormente o outro grupo desenvolvese esa idea. O proceso de gravación foi documentado polo guitarrista Ed O’Brien mediante un blog en forma de diario no que se poden observar os progresos da banda así como seus momentos de bloqueo creativo.

A campaña promocional deste disco limitouse a uns pequenos vídeos distribuídos por internet denominados blips

As letras das novas cancións afondaron cada vez máis na abstracción, recorrendo en ocasións a técnicas de escritura experimental como unir ao azar distintas frases seguindo unha temática relacionada pero nunca explícita. As preocupacións que manifestou Yorke nos seus textos van dende cuestións relacionadas coa incapacidade de conectar coa sociedade partindo das experiencias vividas durante a xira do Ok Computer ata a crítica ao capitalismo salvaxe, inspirándose nos textos da escritora Naomi Klein.

O 2 de outubro do ano 2000 foi a data fixada para lanzar as primeiras dez cancións rematadas nestas sesións de gravación. A pesares de que a expectativa por un novo disco de Radiohead era enorme tanto por parte dos fans como da crítica, a discográfica EMI optou por non lanzar ningún adianto do Kid A debido a que non confiaban en que o cambio radical no son da banda puidera traer consigo un éxito de vendas. A campaña promocional deste disco limitouse a uns pequenos vídeos distribuídos por internet denominados blips, nos que se podían escoitar fragmentos destas cancións acompañados por unhas animacións que seguían a estética do libreto do disco.

Contra todo pronóstico, Kid A debutou no número un das listas de vendas en varios países europeos incluíndo o Reino Unido, así como nos Estados Unidos, algo que non acadara ningún disco anterior da banda. Nun primeiro momento, a crítica recibiu o álbum con certa división entre os que lamentaban a perda de protagonismo das guitarras e os que celebraban os riscos tomados nesta nova dirección musical e o seu resultado tan innovador. Entre os seguidores da banda a reacción foi similar, se ben alonxou a algúns dos seus fans tras o seu lanzamento, a día de hoxe o Kid A é considerado como un dos traballos máis destacados da banda.

Dezaoito anos despois da súa publicación, aínda segue a sorprender que un grupo xa consolidado como Radiohead optara por realizar unha aposta tan arriscada e que esta rematase por converterse nun éxito de vendas absoluto. O Kid A demostrou que apostar pola creatividade non ten por que ir da man do fracaso comercial. De maneira similar ao que sucedeu co Low (1977) de David Bowie, este disco converteuse nun novo paradigma musical do século XXI, o novo disco a superar, así como aquel co que sempre se comparará cada lanzamento que busque arriscar explorando novos territorios musicais. Trátase sen dúbida dun álbum que moitos trataron de imitar, pero que aídna non se puido replicar.

Se o Ok Computer supuxo a fin da etapa dourada do brit-pop, cabe preguntarse se o Kid A marcou a fin do rock máis convencional como o xénero musical máis relevante na actualidade. A día de hoxe os riffs de guitarra distorsionados xa non son unha idea novidosa, e cando funcionan isto débese en boa medida á nostalxia. Non obstante, do que non hai ningunha dúbida aínda dezaoito anos despois do seu lanzamento é que este disco demostrou que hai moitos camiños interesantes que aínda están por explorar.