Ecología
Son os espectáculos de 'drones' unha alternativa sustentable?

Desde a orixe da pirotecnica en China ao redor do noso ano 1.000 (na era da dinastía Song) o costume de empregar fogos artificiais baseados nesa invención tamén chinesa chamada pólvora, foise espallando lentamente por todo o mundo ate ser hoxe un recurso de uso case universal en todo tipo de festividades populares, colectivas ou mesmo privadas. De feito, están a experimentar un aumento realmente explosivo nalgúns países. Porén, aos problemas ben coñecidos desde antigo relacionados co perigo no seu manexo (dez mil feridos cada ano soamente nos EUA) e almacenaxe (algo do que temos tráxica constancia en Galiza), derivados do seu carácter explosivo, aos que se engade o risco de produciren incendios forestais ou danos no patrimonio, nas últimas décadas de maior concienciación ecolóxica e pola saúde pública, téñense exposto novos problemas de difícil (mais non imposible) solución relacionados principalmente co ruído, que produce graves perturbacións en certas persoas, na maioría das mascotas e tamén na fauna silvestre.

Recentemente uns enxeñeiros aeroespaciais galegos deseñaron un sistema de enxamios de abáboros artificiais (iso é o que significa en inglés a palabra drone) que viría engadir algunhas novidades aos que xa se veñen despregando en espectáculos por todo o mundo nos últimos anos como evolución do uso desta tecnoloxía para o cinema, ofrecéndose como alternativa máis sustentable á pirotecnia. Este premiado proxecto empresarial ourensán de orixe universitaria, que presentará en setembro as súas innovacións, adaptou o deseño das hélices para un menor ruído, a forma aerodinámica ás características dos ventos habituais en Galiza, e produce os pequenos cuadricópteros mediante sistemas de fabricación por adición (as mal chamadas impresoras 3D) a partir de material reciclado.

Unha 'start-up' galega presenta os espectáculos de 'drones' coma 'máis ecolóxicos e sostibles' cós fogos artificiais

Mais cómpre preguntarmos se estamos a falar dun auténtico avance en materia de sustentabilidade, dun sistema “máis ecolóxico, inclusivo e seguro”, tal como afirma quen o promove, ou se se trata máis ben dun retroceso con respecto á pirotecnia. Para podermos avaliar isto, cómpre primeiro analizar a sustentabilidade dos fogos artificiais. Neste caso, aparte da insustentabilidade implícita de base en calquera ben ou servizo que faga uso de minerais finitos, non parece que esta práctica sexa moito máis insustentable ca calquera outra da sociedade industrial, e a súa insustentabilidade viría determinada pola cantidade de material que se emprega cada ano, que á vista está que alcanza proporcións industriais desde que se comezara a popularizar este tipo de espectáculos en moitos países, aínda que noutros sexa unha práctica pouco habitual. Porén, os principais problemas deste tipo de espectáculos desde unha óptica ecolóxica non veñen derivados polo esgotamento dos seus compoñentes minerais, nin pola contaminación derivada da súa queima, senón polo prexuízo en termos de benestar e de saúde que produce en numerosas especies, tal e como xa comentamos.

Visto isto, a pregunta sería qué cousas mellora ou empeora a substitución que se está a propor, dos espectáculos pirotécnicos polos bailes de aparellos teledirixidos ou autónomos nos nosos ceus. En primeiro lugar hai que recoñecer que o estrondo desaparece, substituído por música en moitas ocasións e o habitual zunido destes abellóns robóticos, cuxo posible efecto sobre a fauna non ten sido aínda analizado. O que si se analizou foi o efecto das luces de tipo LED nas que se basean estes espectáculos, que é moi daniña, concretamente para o ollo humán. Os profesionais da oftalmoloxía xa se teñen queixado deste tipo de iluminación por ser especialmente agresiva para o ollo humán, en comparación coas tecnoloxías anteriores, como a luz incandescente. Sorprendentemente, isto non ten impedido que as nosas rúas se enchan con cartalaría luminosa LED que paradoxalmente obriga a apartar a ollada, mesmo en estabelecementos de farmacia que supostamente están para coidar a nosa saúde, en alumeado de Nadal, ou en faros dos últimos modelos de coches que producen perigosos cegamentos mesmo con luces de cruce, ante a aparente pasividade das administracións responsables da seguridade viaria ou de ordear o uso e goce das nosas rúas.

Así, centos de drones a emitiren luces LED ante a ollada de milleiros de espectadores non parece en principio algo moi saudable, e tampouco realmente sustentable, á vista do consumo de materiais e enerxías non renovables que implica a fabricación deste tipo de luminarias (o duplo de pegada ecolóxica cás convencionais), algo que tampouco se parece ter en conta cando se decide a substitución de milleiros de luminarias en perfecto estado nas nosas rúas e estradas, por este tipo de luces, co agallo da sustentabilidade, como tampouco se está a ter, aínda, en moitas ocasións con respecto á súa temperatura de cor, que pode producir efectos nocivos sobre o sono e que perturba a fauna nocturna, aparte doutros prexuízos inherentes a este tipo de luz artificial.

Os 'drones' usan as problemáticas luces LED, consomen minerais críticos e tamén poden provocar incendios e accidentes.

Por outra banda temos o problema da enerxía, xa que estes drones voan grazas a baterías de ion-litio, e xa que logo compiten con outros usos máis esenciais dos minerais escasos precisos para a Transición Enerxética que se supón que estamos realizando a nivel mundial. Estas baterías teñen unha vida útil bastante curta despois da cal é preciso repoñelas, implicando un consumo permanente de enerxía non renovable e de materiais escasos e de moi limitada reciclabilidade. Ademais, o tipo de baterías máis usado neste tipo de dispositivos voadores ten importantes riscos de seguridade o cal debería levar a pensar no risco de incendio ou para a seguridade dos espectadores deste tipo de espectáculos. “Son como pequenas bombas”, afirma un experimentado piloto de drones despois de ver caer e estoupar varios. Isto por non mencionar os gases tóxicos que emiten, unha preocupación crecente no ámbito da saúde pública.

En conclusión, aínda que os espectáculos de fogos de artificio baseados principalmente nun composto mineral como é a pólvora (formada por nitrato potásico, carbón e xofre), aos que se engade fósforo, aluminio e magnesio para unha maior luminosidade e brillo, así como diversas sales para conseguir cor (de estroncio, calcio, cobre, bario, sodio), causan evidentes problemas de saúde e non poucos problemas medioambientais (incluído o empeoramento do caos climático) e tampouco son realmente sustentables (os minerais son finitos), poderiamos pensar en conservalos nunha sociedade postextractivista e postindustrial, cun uso por suposto moito máis reducido cós oito millóns de toneladas anuais que se queiman no mundo cada ano en diversas formas de pirotecnia (case a metade de todo o mercado de explosivos, competindo co uso das substancias compoñentes para a minaría), se consideramos que son importantes para a nosa cultura, e tratando de minimizar os seus prexuízos, dentro dunha política decrecentista. Porén, as frotiñas de pequenos aparellos voadores autónomos de alta tecnoloxía cuxa fabricación e funcionamento son intensivos en uso de enerxía e que dependen totalmente de minerais moito máis críticos, escasos e necesarios para funcións sociais máis vitais, e que non carecen dos seus propios riscos para a saúde e para os ecosistemas, resulta difícil recoñecelos coma unha alternativa máis ecolóxica ou máis sostible no tempo, e aínda menos coma unha opción axeitada para unha sociedade en decrecemento xusto e democrático.