Decrecimiento
Sistema sanitario, emerxencias médicas, complexidade e enerxía

Un hospital utiliza máis enerxía por metro cadrado que calquera outro edificio. Pero este fluxo de enerxía fósil e recursos ten os días contados.

Sanidade e decrecemento
19 may 2019 11:05

Nacín en 1969. Daquela había na Terra 3.610 millóns de humanos; en España eramos 33,4 millóns consumindo unha media de enerxía equivalente a 1.050 Kg de petróleo. A esperanza de vida ao nacer era de 71 anos.

1974

Aquel ano perdinme no medio dunha multitude e a miña reacción foi saír dela cruzando unha rúa sen mirar. Non esperaba que un SEAT 1430 dunha tonelada de peso se cruzase no meu camiño.

Lembro os camareiros que saíron no meu auxilio, colocáronme arriba dunha mesa da terraza e despois pasáronme para o restaurante. Os tres rapaces que ocupaban o vehículo metéronme nel e, xunto coa miña nai, trasladáronme ao centro sanitario local daquel municipio costeiro de once mil habitantes.

Lembro estar na cama do consultorio de urxencias, unha sala austera, con grandes xanelas polas que entraba moita luz. Lembro os andeis metálicos acristalados e pintados de branco, co instrumental de aceiro inoxidable. Lembro o médico e as dúas monxas que exercían de enfermeiras; lémbroos traballando en silencio, tranquilos.

Fixéronme unha radiografía: fractura de tibia e peroné, diagnosticou o médico. Enxesáronme a perna dereita desde a punta das dedas até a virilla. Limpáronme o sangue da cara, que me saía pola boca e polo nariz, o cal obxectivaron que proviña das erosións producidas pola fociñada que dera contra o chan. O médico debeu apalpar e explorar a miña pelve, o tórax, a cabeza, o abdome, o resto de extremidades. E, unha hora despois, alí estaba, ben perfundido, respirando con normalidade, atento ao que sucedía ao meu redor, sen signos de shock, co abdome mol e depresible sen dor ao apalpamento.

O médico debeu obxectivar: "Este rapaz non vai morrer hoxe...", realizou un informe escrito a man ou mecanografado, que ficaría arquivado e que se cadra non se conservou, meteu a radiografía nun sobre marrón e deulla a miña nai, que a gardou na casa durante anos.

Era verán, e lembro saír a pasear embutido nun carriño de bebé, coa perna tesa saíndo por fóra do carriño, o cal debía resultar ben cómico. Unhas semanas despois conducíronme ao mesmo centro sanitario, no que as mesmas monxas asistían a un médico máis novo, que pegou nunha cisalla de aceiro inoxidable que me aterrorizou polo seu tamaño, e cortou o xeso da perna. Para a casa e a correr.

Corenta e cinco anos despois, o atropelo dun neno de tan curta idade despregaría unha inxente cantidade de medios, recursos, persoal, enerxía e complexidade.

E desta maneira sinxela se resolveu aquel incidente. Malia haber un acuartelamento da Garda Civil, non apareceu ningún número; malia haber un posto de estrada da Cruz Vermella ás aforas da vila, non houbo ambulancias, nin chamadas a un centro de control de emerxencias, nin parte do seguro de accidentes. Os hospitais con capacidade cirúrxica e pediátricos atopábanse a máis de 40 Km por estradas locais, así que, en caso de que rompera o bazo ou o fígado, ou que sufrira un neumotórax a tensión ou un traumatismo cranioencefálico grave, teríao cru. O meu caso resolveuse usando moi poucos recursos, con moi poucos actores, xerando moi poucos residuos, utilizando unha tecnoloxía —os raios X— que data de finais do século XIX e que, basicamente, sería a mesma atención que recibiría —poñamos por caso— en 1940.

Hoxe, 45 anos despois, hai na Terra máis de 7.500 millóns de habitantes. En España vivimos uns 47 millóns consumindo unha enerxía total equivalente a 2.500 Kg de petróleo per cápita. A esperanza de vida ao nacer é de 83 anos. Évos un salto importante en poboación, uso de enerxía e complexidade...

2019: Complexidade

Na actualidade traballo como Técnico en Emerxencias Sanitarias asistindo accidentes similares a aquel, nunha ambulancia do Sistema de Emerxencias Médicas. Corenta e cinco anos despois, o atropelo dun neno de tan curta idade despregaría unha inxente cantidade de medios, recursos, persoal, enerxía e complexidade.

Xeraría, para comezar, unha enxurrada de chamadas de telefonía móbil a través do sistema 4G á central de emerxencias do 112, que serían codificadas polos xestores de demanda nunha aplicación informática, para que despois os xestores de recursos dos diferentes corpos de seguridade e emerxencias enviasen os recursos correspondentes a ese código de alerta.

Sanidade e decrecemento_2

Para este tipo de código desprégase unha impresionante cantidade de recursos nun prazo moi breve. Nunha localidade achegada a calquera zona metropolitana aparecerían en poucos minutos (entre 10 e 15) un ou dous vehículos da Policía Local, un ou dous da Garda Civil, unha ambulancia de Soporte Vital Básico, outra de Soporte Vital Avanzado (SVA), e o despegue dun helicóptero medicalizado se estiver dispoñible. E, se entre as chamadas recibidas houber algún indicio de que o neno estivese atrapado debaixo do coche, tamén acudiría unha unidade de bombeiros.

Valoraríase, inmobilizaríase e aplicaríanselle técnicas de SVA in situ en caso necesario. Activaríase un protocolo de paciente politraumático pediátrico, que poría a andar un sistema de trauma e prealertaría ao hospital de destino. Sería trasladado a un hospital pediátrico de alta complexidade nunha unidade de SVA ou en helicóptero (unidades que teñen como dotación un médico/a, enfermeiro/a e técnico/a ou piloto/a e copiloto/a facendo tamén as funcións de técnico).

No hospital de destino esperaríano dispostos: persoal de enfermaría e medicina, especialistas en trauma, medicina intensiva, cirurxía, anestesia, auxiliares de enfermaría, celadores... nun box de emerxencias con todos os medios dispoñibles. Quizais quedaría hospitalizado en observación.

Todas as comunicacións telefónicas referentes ao centro de control e todas as de radio selectiva dixital das unidades de resposta ficarían rexistradas no sistema informático. Todos os informes médicos e de enfermaría, así como todas as radiografías e analíticas ficarían rexistradas informaticamente no historial médico. A Policía había realizar un atestado, recompilando os datos da vítima e do vehículo: seguro, persoa que conducía, etc.

Participarían, directa ou indirectamente, ducias de profesionais: desde as persoas operadoras de demanda, xestoras de recursos, médicas, enfermeiras, policías, bombeiras, técnicas en emerxencias...; até un total de 8 vehículos terrestres e un helicóptero poden acudir a unha chamada de auxilio semellante. Unha vez no hospital, persoal administrativo e de limpeza, celadores, auxiliares de enfermaría, enfermeiras/os, médicas/os, técnicas/os de diagnóstico por imaxe, persoal de seguridade privada, enxeñeiros/as e administradores/as de sistemas informáticos e de comunicacións, persoal de mantemento, cociña, lavandaría... Todos estes recursos dispoñibles 24x7x365. Xeraríanse algúns quilos de residuos dificilmente reciclables e queimaríase combustible fósil, especialmente durante o traxecto en helicóptero. A factura do incidente sería enorme e cargaríase sobre a compañía aseguradora do vehículo.

Entre ambos os dous episodios media unha enerxía equivalente a 1.500 Kg de petróleo per cápita: esta gran complexidade emerxeu do descomunal uso de enerxía e recursos que devoramos actualmente.

Un hospital utiliza máis enerxía por metro cadrado ca calquera outro edificio (Heinberg, 2006). Mais este fluxo de enerxía fósil e de recursos ten os días contados: vai decrecer por imposición xeolóxica e por colisión cos límites biosféricos. E é simplista pensar que, a medida que se reduza a nosa dispoñibilidade enerxética e de recursos, unha vez cheguemos aos niveis per cápita que había en 1974, habemos ter un sistema sanitario coma o de 1974. Con todo, o que é seguro é que este terá que reconfigurarse e adaptarse ao que for material e enerxeticamente factible.

Porén, a saúde e a seguridade das persoas non dependen só do Ministerio de Sanidade e dos seus recursos: dependen mormente das políticas de vivenda, de traballo, medio ambiente, educación, industria, enerxía... e todo isto será de vital importancia durante o longo declive (ou, se cadra, curto, abrupto e profundo). Por este motivo, a adaptación xusta ao declive enerxético pasa, se cadra, por un colapso catabólico e por políticas fortemente redistribuitivas e emancipadoras das clases populares, como anticipa esta reflexión contido no libro En la espiral de la energía: "En paralelo á degradación das condicións básicas de vida, irán xordindo alternativas. No plano sanitario, apostarase por unha atención conorientación comunitaria e desde un enfoque de salutoxénese. Nela, a atención primaria e a saúde pública serán os eixes fundamentais, e a hospitalaria un recurso tan só de apoio para certas situacións. Asemade, irase artellando outro sistema médico, probablemente baseado nas menciñas tradicional e oriental. Todo isto require moitos menos recursos enerxéticos, materiais e económicos. En todo caso, o que máis influirá sobre a saúde das poboacións serán as súas condicións de vida, tendo a organización do sistema sanitario un papel secundario".

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Decrecimiento
Decrecimiento ¡Baterías, no! ¡Catenarias! Por una movilidad justa y que tenga en cuenta los límites
No habrá futuro sustentable ni justo que no pase por relocalizar nuestras actividades socioeconómicas, adelgazar la industria, expandir la agroecología y reforzar la accesibilidad frente a la movilidad.
Industria pesada
Análisis La industria del acero más allá de la descarbonización
La importancia estratégica del acero, las dificultades que plantea su descarbonización y las consecuencias que puede tener en los territorios industriales hacen necesario un análisis honesto y realista de la transformación del sector siderúrgico. En este artículo analizamos algunas de las claves.
Ecología
ESS sostenibilidad ecológica No hay planeta B, pero sí plan B
¿Cómo entienden las entidades de la ESS la sostenibilidad ecológica? Llevamos el tema a los Twitch de MeCambio.
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
Trabajo sexual
Estudio sobre trabajo sexual De la Policía, los dueños de locales y los clientes: así es la violencia que sufren las trabajadoras sexuales
Las trabajadoras sexuales sufren múltiples violencias y un estudio las recoge en sus propios términos. Las violencias más frecuentes por parte de los clientes consisten en la retirada del condón sin consentimiento o malos tratos verbales.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.

Recomendadas

Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.
Cine
María Alché y Benjamín Naishtat “El cine puede proponer imágenes y reflexionar, y por eso Milei necesita destruirlo”
María Alché y Benjamín Naishtat dirigen ‘Puan’, una película optimista y amarga, entre la comedia y el cine social, que ofrece nuevas lecturas tras los primeros cien días de gobierno de Milei en Argentina.