O prelo
Collige, Kylie Jenner, rosas

Estando a raíña Sissi no cumio da súa beleza, o pintor Franz Winterhalter fíxolle un retrato. O pelo longuísimo, o van estreito, a coroa con estrelas de diamantes... así quedaría inmortalizada Isabel de Austria, que estaba ademais profundamente obsesionada co seu aspecto físico. Co tempo, ese retrato converteuse no seu maior competidor. A beleza e a xuventude son efémeras, e mentres os anos, as imperfeccións e as inseguridades pesaban cada día máis a Sissi, o cadro continuaba igual. Neste caso o cadro serve como representación da imaxe que se construiu a partir da raíña, do seu eu público. Suponse que Sissi é a máis fermosa. Todo o mundo o dá por feito. E é inevitable que ao crear unha expectativa así a xente compare a persoa coa personaxe. Co tempo, Sissi deu en cubrir o seu rostro e recluírse na súa casa para evitar as miradas, e así seguiu ata o día que a asasinaron.

Este é unha dos exemplos que nos pon Liv Strömquist en O mundo dos espellos para falarnos da busca e a perda da beleza, dos problemas de autoimaxe e da escenificación da personalidade no espazo público. A banda deseñada comeza falando do caso de Kylie Jenner, a menor da familia Kardashian que, coma nos contos, é a máis fermosa de todas. Kylie, fenómeno das redes sociais, foi tomada como modelo para un novo canon de beleza: rasgos “exóticos” aínda que non o suficiente como para ser percibida coma unha persoa racializada, figura curvilínea, labios grosos e pómulos marcados. O estándar sentado polas Kardashian impulsou en gran medida o emprego entre a xente nova de intervencións de medicina estética. Kylie Jenner converteuse na admiración e a envexa de todes. Ou así era en 2021, cando Strömquist publicou este libro na súa lingua orixinal.

A comparativa entre Kylie e Sissi resulta profética. Durante o último ano, as fotografías dunha Kylie uns anos máis maior, con algo máis de peso e cunhas olleiras lixeiramente marcadas, enchéronse de comentarios de odio (“parece que ten cincuenta anos”, “nótase cando non hai Photoshop”...) e protagonizaron artigos nos que nos explicaban por que o ácido hialurónico fai que a xente envelleza antes de tempo. Sissi e o cadro, unha vez máis. Ben é certo que o perfeccionamento de poses, maquillaxe e iluminación nas fotografías, ademais do emprego de filtros e edición, provocan que a beleza sexa máis efémera que nunca, que dure apenas o tempo que unha publicación en Instagram aparece no feed. O canon creado por influencers coma as Kardashian (e consolidado polas marcas que elas promocionan, todo hai que dicilo) é imposible de acadar á marxe da pantalla.

Strömquist reflexiona sobre este fenómeno apoíandose na teoría de autores coma Eva Illouz, René Girard e Susan Sontag, chegando á conclusión de que a explotación da propia imaxe trae consigo un certo grao de empoderamento fronte a tempos anteriores ás redes sociais cando as personalidades públicas, e en especial as mulleres, eran tratadas coma unha ferramenta para o lucro de terceiros coma fotógrafos e produtores. A autora exemplifica isto falándonos de Marilyn Monroe, obxectificada e fetichizada ata a súa morte, e mesmo despois.

Esta obra proporciónanos unha perspectiva histórica da beleza: de Sissi a Kylie Jenner, do desexo mimético no nivel máis individual (a envexa da amiga guapa, a aspiración a parecerse á moza máis fermosa da aldea) ao canon de beleza totalizador na era da información. Ademais, Strömquist recórdanos a vixencia de tópicos literarios coma o Carpe Diem, o Memento Mori, ou o Collige virgo rosas ao dar voz a cinco mulleres de entre 53 e 73 anos que nos falan de como mudou a relación que teñen co seu corpo co pasar do tempo. Todas chegaremos a ese día no que, coma a nai de Brancaneves (si, é a súa nai!), deixaremos de ser a máis fermosa do reino.

Na sala dos espellos é unha ferramenta de divulgación e de reflexión que, partindo de referentes da cultura pop, achéganos as ideas de grandes pensadores valéndose dun debuxo nidio e traballado. Fermosamente editada por Catro Ventos, convértese na segunda obra de Liv Strömquist que nos chega traducida ao galego. A outra, A froita do coñecemento, foi publicada en pola mesma editorial no ano 2021.