Literatura
A esperanza indócil de Manuel Rivas

“Cada vez somos menos os que o facemos, eh? Custa ver xente lendo un libro pola rúa”.

A muller da coleta, cabelo moreno, baixa, de sorriso tras a máscara hixiénica está conversando con Manuel Rivas ao carón da estatua de Juan Díaz Porlier, no Campo da Leña coruñés. Ao seu redor a rapazada xoga na praza, estáse indo o sol. Rivas escoita á señora e tamén sorrí detrás dunha máscara negra, como o abrigo que leva posto. Porta nas mans un maletín de coiro cheo, brillante, e unha bolsa de tea onde aparece debuxada unha estantería ateigada de libros. Nesa bolsa, como no maletín, tamén leva libros, como se lle seguiran o paso ou lle apareceran con toda a naturalidade nas mans, nunha extensión sentimental do corpo. “Recoñecínte lendo unha vez, no Macondo, creo que ti tamén te fixaras en que eu estaba a ler”, coméntalle a muller. Chego á escena cargado dos bens de rigor para unha entrevista nunha época onde é imposible —e ilegal— atopar nesta semana a finais de novembro unha cafetería aberta: dous vasos de té para levar e biscoito de chocolate. Descoñezo se a señora, lectora de Rivas, e el se coñecen previamente, mais semella que levaran nunha conversa toda a vida. Despois de despedirse da admiradora espontánea, o autor de Zona a Defender (Xerais, 2020) acompáñame a un lugar onde, tirando do seu maxín, as palabras levedan, onde se poden escoitar as voces baixas.

A situación na que nos atopamos é distinta á do 2018, cando Rivas sacou Contra Todo Isto (Xerais, 2018), aquel manifesto rebelde do que este novo ensaio “é un libro siamés, non tan j´accuse como o anterior”, unha construción poética na verdade do xornalismo ou poesía no corpo do xornalismo para ser, tamén, un manifesto do “decoro”, “esa palabra tan en desuso e tan importante”, recalca o escritor, en alusión a Valle-Inclán. “Estou de mudanza”, ri e ergue levemente o maletín, o mesmo que o acompaña a presentacións, coloquios e viaxes. “Estou a preparar un estudo de traballo”, onde? “aquí, en Monte Alto. Chega un punto onde non nos caben todos os libros na casa”, tantos?, “teño un hórreo cheo de libros”. Chegamos ata un baixo dun edificio dos anos 40, gris, onde tras levantar a verxa ábrese un espazo de traballo de silencio, luz morna e madeira, a dos estantes onde se vai depositando unha colección de libros propios e alleos.

No Monte Alto onde pasou parte da súa infancia hai un estudo onde o autor pode traballar escoitando o rumor da terra. Así poderiamos entender Zona a Defender, cun Rivas capaz de tomarlle o pulso ao planeta, escoitar o latexo e o funil entre as interferencias, “para min a mellor literatura —sinala coa estantería de libros detrás— é aquela que está na beira, na fronteira”, sostén. Rivas traballa nesa fronteira, a que dispara os matices e a que fai arquitectura de supervivencia coas palabras, a necesidade do xornalismo, da literatura, como “liña do horizonte” para non perder o equilibro e caer nas tebras.

“Aínda nos faltan moitos libros por traer”. Á esquerda do espazo dispóñense tres cadeiras e un braseiro tradicional, unha ringleira de estantes e, ao fondo, un lugar de cociña, un aseo e unha sala de revelado tradicional a man dereita, “aínda non a usei, é para a miña filla, fai fotografía”. No fondo á esquerda, dous espazos de traballo, tamén de madeira, recubertos por libros de Rivas e doutros autores. Libros sinalados e marcados, con post-its de avisos de navegante. O coruñés recolle en Os libros arden mal (Xerais, 2006) outro lugar de traballo, a sala de lectura de Casares Quiroga, a súa biblioteca de andeis infindos e mesas onde os soños eran posibles. Presidindo os últimos espazos dos estantes do escritor, carpetas co nome de “Poesías”, “Arquivos” e unha extensa colección musical, a mesma que abrolla constantemente nas páxinas da obra: Chet Baker, Puccini; todo tipo de clásicos.

“Para min a mellor literatura —sinala coa estantería de libros detrás— é aquela que está na beira, na fronteira”

Zona a Defender artéllase nun enorme fondo literario e musical, na mestría dun escritor que é mestre de obra, coñece a terra coa que traballa, ensambla e ubica os materiais, a saída do sol e os lugares de frío, calor, luz e sombra. Rivas provoca neste ensaio poético-xornalístico a ruptura da parede, o espertar da conciencia e a indocilidade da crítica, o que nace, todo, na man do oficio de contar, do xornalismo. O “Estado de Apocalipse Permanente” do que xa escribira en A corpo aberto (Xerais, 2008) é nos nosos días un “Estado Vixiante e Capitalismo Acelerado” coa apocalipse realizable da emerxencia climática e pandémica. Mais Rivas non é apocalíptico senón propositivo, habitante das fendas e dos lugares de resistencia, artella esta conversa sobre literatura, vida e política nunha esquina do estudo, rodeados de recordos, libros, algunha figura de Sargadelos, letras do Nunca Máis e unha foto familiar. Tras eu comprobar varias veces a gravadora do meu teléfono móbil, confesa que a primeira vez que fixo unha entrevista na facultade, en Madrid, “deixáranme un magnetofón, cheguei a casa… era un personaxe xenial, era un antropólogo que fixo moitos estudos en Galicia. andou moito polos Ancares. Foi moi amable, estivemos tres horas falando, cando cheguei á residencia… Non se gravara absolutamente nada, chameino outra vez porque quedei volado, faláramos moito tempo e díxome “sen problema, veña hoxe mesmo!”. Tiven moita sorte, era un catedrático moi amable”.

Rivas acomódase nunha cadeira ao carón dun flexo.

Son dúas palabras pouco habituais nos discursos, hoxe falar de decoro soa así como vintage, algo anacrónico, do XIX, propio da prosodia demodé. De repente é o milagre que teñen as palabras, palabras antes en desuso, agochadas, acadan un novo significado, volven a ter o brillo especial. Os discursos políticos e mediáticos son case sempre previsibles, están fosilizados, as palabras están sometidas á taxidermia, palabras cazadas, non veñen a acompañarte. O extraordinario de escribir é cando percibes, nun momento determinado, que as palabras veñen dicir, que che consideran un espazo, un bo lugar onde estar incluso físicamente. Un deixa de ser un lugar hostil para a linguaxe. Os discursos do adoutrinamento, que vemos que dominan o panorama, os discursos de Guerra Fría, de arenga, impositivos… son os que van encamiñados sempre ao berro final dun “Viva España!” ou similar. Parece que moitos discursos van enfocados a esa especie de estalo dominante. Este libro non é un libro programado a vontade; de cando en vez coméntanche as editoras, “por que non publicas isto?” Non me gusta o xeito de publicar unha escolma que consiste en recoller artigos previos e volcalos nun libro. Fixen unha selección de mesmo non aqueles que poderían ser máis “clicks” ou provocadores, non… O que hai para min é algo novo, xa que están revisados. Isto naceu non da vontade de ter que facer un libro senón da necesidade. Estou a realizar unha novela, estou a escribir poemas… Os poemas teñen para min esa condición de mistos, de fósforos porque fosforecen as palabras, os poemas axúdanme a aprender e poñer en marcha a narrativa. Son como amorodos salvaxes. Cando de verdade me sinto ben escribindo é cando me decato do andar do vagabundo.

Xusto. Un cando camiña ás veces anda pola liña do horizonte e fai asi, —move levemente os brazos dunha beira a outra— fas funanbulismo, estás vendo o visible o invisible entre a vida e a morte, a luz e a escuridade. Mentres non consigo esa posición cústame moito escribir. Custoume escribir na pandemia. Este non é un libro da pandemia, a pesar de que a pandemia esté na atmosfera.

O círculo do que nace isto é dunha inquedanza anterior e posterior a todo isto. A pandemia para min é un círculo que estamos vivindo con máis intensidade, xa que implica supervivencia, sanidade: é unha peste. Pero esa peste é un círculo de pestes maiores que abranguen esa enfermidade. Nunha era que defino como Era Mayday. O mayday é unha alerta de socorro por algo que está en xogo. No mar non se pode facer de xeito banal unha chamada mayday, esa chamada no mar significa que hay en xogo vidas. Hai outro tipo de chamadas que indican un tipo de accidente, pero a mayday é a chamada de verdade. Estamos nunha Era Mayday que é a dunha emerxencia climática, unha guerra contra a natureza que está a provocar a nivel planetario unha desfeita do fogar, do noso fogar que é o planeta. As ZAD (Zone Á Deféndre) naceron en Francia e se foron multiplicando dende a súa lugar de orixe, Limoge, atoparon espazos, crean medios de comunicación, bibliotecas… Pero hoxe en día todo o planeta é unha Zona a Defender. Esta é unha peste que está inmersa na aceleración, tamén a peste se acelera, nunca se viu tan claro o efecto bolboreta.

“Estamos nunha Era Mayday que é a dunha emerxencia climática, unha guerra contra a natureza”

Tonino Guerra era un home extraordinario. Este é un libro de pensamento poético. A min gústame esa expresión. Hai xente que ten esa concepción da literatura en leiras, coma se un pensamento poético fora un pensamento iluso. O poético é o que para min se mide en profundidade, tamén en horizonte. Dentro deste cemento ao que sometemos as palabras, esta aceleración, arrincámoslle a alma. A poesía é, na súa etimoloxía, unha palabra con dúas ás. Un encontro marabilloso da acción e da verdade.

Polo menos está a disposición, a procura da honestidade nun tempo no que a fabricación de mentiras funciona a niveis industriais. A mercadoría máis valiosa do mundo é a mentira, a que máis plusvalía xera. Cando se fala de industrias habería que establecer a mentira como a primeira do mundo.

A chamada sociedade da información… coóuselle a mentira como fan as moedas falsas coas verdadeiras. Aquí todos eses ideais que houbo de establecer redes sociais nas que cada individuo podía ser un xerador de información e, de súpeto, xa “non facían falta os xornalistas”. Vimos que eses mecanismos de suposta información eran, en realidade, mecanismos de produción industrial da mentira por unha banda e, por outra, son mecanismos de extración da información persoal. Non da información sobre corrupción, o que sucede e nos afecta, non, senón de converter a cada persoa nunha especie de recurso económico, o rastrexo de cada persoa convértese nunha mercadoría. Todas as redes sociais son en realidade redes de extración. Obviamente son sociais, hai fisuras, intermitencias, ferramentas que podemos empregar… Pero estas grandes plataformas tecnolóxicas empregan a mentira industrial e a información substraída de onde entras, que fas, que desexos tes. Hoxe hai algoritmos capaces de predecir o que vas facer con exactitude, igual que se extraían os minerais hoxe fáise coa información. Por riba, nós pagamos por unha tecnoloxía da que somos os principais suministradores.

“Todas as redes sociais son en realidade redes de extración. Obviamente son sociais, hai fisuras, intermitencias, ferramentas que podemos empregar…”

Vivín iso cando comezou, coa creación da facultade de Ciencias da Información en Madrid. Estaba xa esa pulsión. Gardo os mellores recordos das asignaturas de Historia e Literatura, xa daquela un pouco marxinadas. Todo aquilo que era tecnoloxía da información era o máis amosado. Tiven unha experiencia que reflicte bastante isto. O meu primeiro traballo universitario non foi esa entrevista da que che falei antes, foi unha reportaxe. Quen era profesor daquela era un tipo que era unha estrela daquela, Federico Ysart, o moderno, traballaba para Cambio 16 e eu penso que era un bo xornalista daquela. Xa tiña a consigna clarísima de que todo había que dicilo en 500 palabras...

Era telegráfico, que pode estar ben como exercicio. A poesía tamén ten que condensar. Pero claro, o que significaba era que o outro, o facer un traballo en profundidade, preguntar… desaparecía. Porque ti en 500 palabras podes dar as 5 W e poñer unha declaración oficial, pero non podes realmente responder ao “por que?”. A pregunta esencial, a que precisa tempo, escoita, reflexión. Para un despacho breve, un flash, esa brevidade era correcta. Pero para el o xornalismo xa tiña que ser iso. Nesa época xa apareceran as infografías, algo decisivo, de súpeto o centro final era facer a grande infografía. A linguaxe quedaba como algo meramente instrumental e o relato xa non formaba parte do xornalismo. O que chamamos “a historia” é para min o corazón do noso oficio. Eu escribira unha cousa, un traballo, calificoume non mal, non sei se era un notable… Pero botou o traballo enriba da mesa e díxome “isto non é xornalismo, isto é literatura”, coma se fora algo malo. O que lle pareceu un dogma acertado para min foi algo que me fixo alegrarme dicir “hostia, fago literatura!”. Case me quedo coa idea de Pío Baroja que dicía que o mellor xornalismo é aquel que é unha rama da literatura (ri).

“Penso que habería que facer un esforzo moito máis grande dentro do propio xornalismo para defender o propio oficio fronte á mentira”

O seu estado en España é de pena. Hai un xornalismo que non é xornalismo, xa que funciona como fábrica de mentiras. As técnicas da mentira non forman parte do que debe ser o xornalismo. Penso que habería que facer un esforzo moito máis grande dentro do propio xornalismo para defender o propio oficio fronte á mentira. Aquilo que dicía Kapuscinski de que “os cínicos non serven para este oficio” dáse a volta cando vemos que os cínicos dominan este oficio. Suárez Picallo dicía no semanario republicano “Ser”, un órgano de reflexión do que se fala pouco, e era extraordinario, que non podía haber democracia sen medios democráticos.

Iso ten a súa ironía vital, dende logo é un mundo fascinante. No mundo de hoxe o espazo do salvaxe está máis achicado. Fíxate, hai máis tigres en cautiverio en EE.UU que tigres no resto do mundo. As aves son incribles. Seguen tendo esa condición que tiñan para o mundo celta, conectaban o aquén co alén. Unha condición de migrantes, por iso aparecen nunha das xoias máis fermosas que conservamos en Galicia, unha diadema da ourivería céltica chamada “diadema de Elviña”, do tesouro do castro de Elviña, hoxe no Castelo de San Antón. É unha cousa tan sutil… Toda a arte nas formas ves que contan, as formas contan unha historia. O peche desa diadema é un parruliño, un ánade, as aves como comunicantes entre o máis alá e a realidade. Hai unha idea poética alí detrás. A miña relación coa ornitoloxía parte desa fascinación. Pode haber aves que sexan domesticadas, pero é practicamente imposible. A observación desa liberdade, dese coñecemento dos camiños migratorios, como fan as anduriñas, que cada vez hai menos. Ou os cisnes, que veñen da África subsahariana, que percorren doce mil kilómetros e dormen no ar, sostéñense no ar e durmen en varios periodos, así evitan a súa depredación. Son arquitectas. Que construción máis marabilosa hai que un niño de anduriña ou de carrizo?

Si, e precisamos un cambio de ollada no mundo arredor disto. Debemos considerar habitantes a estas especies. En Galicia non só hai dous millóns cincocentos mil habitantes, hai moitos máis. Moitos que foron extinguidos. Galicia era un sitio de salmóns e cervos, case exterminados. É máis veciño de Oleiros un home que chanta alí un chalet que un xabarín cuxa familia leva centos de anos nesa zona?

Claro. Como se pode concebir unha cidade sen corredores para os animais? Mesmo debería haber unha revolución política fundamental, unha zoópolis, unha representación da natureza na vontade política. Poderiamos dicilo á maneira dos trascendentalistas, oxalá puideran votar as árbores e os animais, que se escoitaran as voces da natureza. Todo o que se fixo en Galicia cos encoros, unha guerra, unha barbaridade. Aquí nin se fixeron accesos para que os salmóns non interromperan o seu percorrido. Hoxe están montando ascensores para levar eses salmóns… eses salmóns botan crías e crías e morren todas polo estrago de augas. Temos unha peste industrial na ría de Pontevedra, con ENCE, nunha ría da que vivían miles de persoas, un lugar que era un paradiso. En termos económicos é unha ruína. Se valoramos o que se perdeu e podería dar de si foi unha perda terrible. O capitalismo impaciente funciona grazas a suma “velocidade + cobiza”, da que forman parte as portas xiratorias. Vemos que no consello de administración de ENCE está presente a que fora ministra de Medio Ambiente, Isabel Tocino, a primeira ministra de medio ambiente de España dentro da industria máis contaminante que temos en España. E dous ex-conselleiros de medio ambiente da Xunta son conselleiros de administración de ENCE. Están enriquecéndose con esta empresa contaminante aqueles que deberían protexer o medio ambiente.

“Por iso se privatizaron tantos lugares, había que acabar co bosque porque era lugar alternativo, lugar comunal, de emboscada, “estar emboscado” como estar libre. A natureza fala en horizontal”

Si, critico esa concepción de eterna competición os uns cos outros. As plantas son os seres máis colaborativos. Canta máis biodiversidade hai, máis plantas hai, a biodiversidade xera máis biodiversidade, o contrario sería bioperversidade. Se fas monocultivo non hai colaboración, van desaprecendo todas especies. Nun carballo atopas todo tipo de seres, de coleópteros, de fungos… Se puideramos ver todo iso, entrar ahí, sería fascinante. Por iso nos fascinan tanto as historias de fragas, dos bosques, o que era marcado como lugar de medo pero en realidade era lugar de protección, era realmente onde se agochaban, no bosque, onde estaba Robin Hood, onde se agochaban os maquis. Por iso se privatizaron tantos lugares, había que acabar co bosque porque era lugar alternativo, lugar comunal, de emboscada, “estar emboscado” como estar libre. A natureza fala en horizontal.

A libraría é o contrapunto á casa de apostas. Na natureza, no fondo submariño, esa psicoxeografía tan marabillosa da que falan os mariñeiros, hai o que se chaman as “marcas do medo”. Son lugares esquilmados, lugares onde se botou dinamita, onde os peixes xa non van. O contrapunto é o almeiro, onde están os prados de algas, onde se producen os encontros para a cría, son lugares eróticos. Hai auténticos carreiros que levan a eles. Incluso os centolos levan á centola enriba ao lugar do almeiro para a cría. As librarías son os nosos almeiros, as casas de aposta son as marcas do medo e da cobiza, da excitación destrutiva aversa á excitación creativa.

Vémola por todas partes, nas mensaxes políticas sobretodo. Este libro xorde como necesidade, como unha excitación creativa. Falo do que creo que hay que defender, zonas a defender que a algúns teóricos lles poden parecer “chistosas” ou “anecdóticas”. Cando falo de espazos a defender falo tamén de mercados autónomos, do pequeno comercio.

Hai un manifesto modernista, o de Marinetti en 1909, que é tremendamente reaccionario. Estaba expresado xa no futurismo. O futurismo como vangarda pero, en realidade, un pensamento lamentable e perigoso. O futurismo era o culto á velocidade, ao deporte, aos aeroplanos… Pero tamén na velocidade de conquista. O futurismo era militarista, facía loubanza das máquinas de guerra. Era despectivo coas mulleres, moi machista. Alí estaban xa os compoñentes do que hoxe é a actual “modernidade reaccionaria”. Toda esta extrema dereita, movementos de dominación e pensamento bruto que empregan chaves da tecnoloxía, son os que máis a usan, a tecnoloxía é para eles unha arma. É a dialéctica do inimigo e a do “todo vale”, o primeiro que fan é definir ao inimigo. Un tipo como Steve Bannon e a xente que representa ese prototipo de canalla e fascista insisten sempre nesa definición de quen é o inimigo. Nesa universidade europea que fundou en Italia están a realizar varios encontros, estiveron Abascal e Le Pen, nun destes encontros soltou aquilo de que “hai que ampliar a definición de inimigo”. Inclúen entre os inimigos xa non só os inmigrantes, senón tamén o ecofeminismo e… aos ciclistas (ri).

A idea do ciclista como alguén case vagabundo, alguén que en realidade se move libremente. Xogan coa mercadoría do odio e do medo. Iso funciona cando creas un inimigo. Non todos os que apoian a este xente son ricos, hai xente humilde que entra nesa excitación destructiva, que lles resulta excitante ter un inimigo, unha relación en base a ter alguén a quen dobregar. Unha dialéctica de división de “os de casa” contra “os outros”. Dentro de “os de casa”, por suposto, non todos os do país, a algúns lles pegarían un tiro, é dicir “os nosos” contra “os outros”. Fánlle creer á xente que forman parte deses “nosos” e que alguén novo se meteu na fila a roubar o traballo, ou o que sexa, “que fai ese meténdose na fila?”. Foi o que lle transmitiu Trump á clase obreira americana: “estánvos a botar da fila, nós somos os primeiros da fila”.

Shalom e amore infinitos: Gino Bartali

Iván Ferreiro Lamas

Ciclismo

Shalom e amore infinitos: Gino Bartali

Iván Ferreiro Lamas

Gino Bartali competiu durante 20 anos, entre as décadas dos 30, 40 e 50. Morreu sen que ninguén soubese nada dos 800 xudeus que axudou a salvar.

Trump foi financiado polas grandes compañías petroleiras americanas. Moita pasta de dios. Por que VOX ten tantas doazóns privadas? É interesante nisto ver o pararelismo co nazismo, onde ao comezo eran uns excéntricos, matóns, con frustrados como Hitler á cabeza e logo, como conta Eric Vuillard en A orde do día, rodeáronse de xente con diñeiro que os vían como futuros gobernantes. En pouquísimo tempo a xente que os desprezaba veu que o tipo, Hitler, podía mandar e defendía os seus intereses, polo que lle quitaron de enriba calquera tipo de control. Antes non lle daban a man, logo se converteron en colaboradores encantados e pasaron por caixa.

A chave da distorsión do home, o machismo. Cando se da o tránsito a unha mentalidade machista entre o concepto de “virilidade”. Un concepto asociado a quenes se erixían en guerreiros. Cando esa cultura guerreira establécese como casta o que os define fronte aos outros e lles fai considerarse superiores é esa “virilidade”, ese “ter máis huevos”. Unha asociación do valor coa idea supremacista de dominio. Eu penso, pola contra, que hai que ser máis valente para colaborar e non competir que para competir. Realmente os competentes non compiten, se ti fas ben unha cousa para que te vas preocupar do que fai o outro?

Si, como o Rafael Hernando. Incluso cando os menciono procuro darlles certa atemporalidade, prototipos de personaxes, no seu caso un que se quedou nun lugar remoto do Senado. Podíase chamar Rafael Hernando ou ter outro nome. Xente que non ten o contrapunto dos escrúpulos, esa pedriña que cambia todo.

O escrúpulo dáche a cautela de medirte a ti mesmo e, sobretodo, non esmagar ao contrario. O escrúpulo equilibra, é un compoñente moral moi importante, esa pedriña que molesta no pé, é fundamental ese resorte que che impide durmir coa conciencia tranquila e fai que des dúas voltas ao que vas dicir ou non todo é como parece. Ese problema de falta de escrúpulos podía levarnos a toda unha teoría sobre esta modernidade reaccionaria.

O actual conservadurismo é o que menos conserva. Rompe a relación entre xeracións e fracturan a sociedade. Unha das frases máis famosas de Thatcher foi aquela de “a sociedade non existe”. Só conciben o individuo e o estado. Por iso é importante traballar a linguaxe. A xente que se define a si mesma como conservadores ou liberales son xente que non preserva, destrúe, mesmo na cuestión dos valores morais, xa que tanto falan dos valores tradicionais. O proceso do neoconservadurismo e neoliberalismo, que van no mesmo carreiro, son os dous raís da máquina de ferro. O neoliberalismo atende á parte económica pero o neoconservadurismo envolve iso nunha linguaxe, nunha ideoloxía e nunha forma de ver as cousas.

O neoliberalismo atende á parte económica pero o neoconservadurismo envolve iso nunha linguaxe, nunha ideoloxía e nunha forma de ver as cousas

Ese é o tren que, penso, está a descarrilar, como dixo no seu día Walter Benjamin. Cando se produce esta megapandemia, este shock, a maquinaria estaba a pleno rendemento, levaba e leva ao planeta a un rumbo suicida. Mais non era algo excéntrico. Bannon ou Abascal non son algo excéntrico, é o pensamento bruto da dereita. O que non quere dicir Aznar o di Abascal. Ti les as cousas da xente que coñecía a Bolsonaro, o dun tipo tan bruto, rodeado de xente cualificada, un burricán que puido facerse co poder. Dar por suposto que a intelixencia goberna os procesos históricos é moi errado.

O humor significa diálogo e escoita. Non és capaz de percibir o humor se non estás escoitando. Cando ris de algo demostras intelixencia. Unha das cousas realmente tristes da pobreza mental dominante no eido político e xornalístico e que, se te fixas, é imposible, por máis esforzo que fagas, localizar algún intento de ironía, de resposta cómica, os resortes do humor como os xogos de palabras. Todo viciado, tiros a dar… unha linguaxe bélica. Por iso cando sae alguén con humor pensas “a ver canto tempo aguanta” e deixa aos demais boquiabertos e indignados. Tipos como Enric Juliana traballan ese humor, un humor sutil e intelixente. Pola contra, temos figuras como Jiménez Losantos, que leva o ser “facha” a un tipo de oficio. Ese tipo de bravuconería, a contraria ao humor, é a que tamén parasita o oficio do xornalismo. Son tabáns talibáns. Non son personaxes anecdóticos nin raros, aparecen na foto con directores de programas e xornais, son uns máis do club.

Trump converteuse en viral polas cousas que dicía e di, conseguiu o clic da arroutada; Feijóo faise viral polos seus silencios, polas cousas que non di. E cando fala, só di aquilo que resulta simpático ao establisment mediático. É o que no fútbol chaman “andar á bicoca”. Evitar a loita e esperar a que te sirvan o balón. O bicocas nunca se molla e sempre cae de pé. O conformista viral.

Rivas saca os rotuladores e bolígrafos cos que adoita asinar os libros, debuxa neste un faro ergueito rodeado de ondas de océano, fóra xa é de noite. No fondo, traza, cun xeito de pintor, da mirada daquel Spencer Tracy que no cine nos lembraba a importancia da moral da liberdade, como fai a través de toda a súa obra, unha longa liña do horizonte, a mesma que cruzan as aves ceives.

Manuel Rivas: “O xornalismo, activismo da liberdade”

Lois Alcayde Dans

Literatura

Manuel Rivas: “O xornalismo, activismo da liberdade”

Lois Alcayde Dans

“Se hai unha coraxe necesaria e importante é a coraxe de pensar”. Rivas publica Contra Todo Isto.