Guinea-Bissau
A Guinea-Bissau na busca do equilibrio

A miña chegada a África produciuse na Guinea-Bissau hai xa 10 anos. E aquí aprendín moito cada día, contrariado e marabillado por partes iguais.

Bissau
Mercado de Bandim, motor economico da capital Bissau Bego Pérez López
16 ene 2018 09:52

Creouse un país porque os seus poboadores así o quixeron, a pesar de seren máis de 20 culturas diferentes, con cadansúa lingua; en que case a metade son animistas e a outra musulmáns (os demais cristiáns), mais todos sincréticos; en que aínda son cazadores-pescadores-colectores (aínda é así a mentalidade), ás veces agricultores e pastores polo rural musulmán e, os fula, comerciantes. Un país que pasou do réxime portugués de corte fascista á independencia cun modelo socialista e logo, a un estado coa economía de mercado hexemónica. Con tanta variedade, sorprende o equilibrio con que o pobo convive debaixo de elites desvinculadas da xente e que se instalaron no conflito perenne. De onde vén e para onde camiña a Guinea?

Os portugueses iniciaron o imperialismo moderno europeo, en canto os demais «estados» ou «nacións» europeas nacían, morrían, resucitaban, se odiaban ou amaban entre eles segundo o humor con que se erguían; Portugal ía consolidando e perfilando as súas fronteiras europeas. Pouco despois saía da península para estudar rutas comerciais na costa africana e asiática. Foron os primeiros que tiñan postos de abastecemento e comercio até o Xapón, incluída nesta ruta a actual Guinea-Bissau.

Coa «descuberta» de América, Portugal estabeleceuse no actual Brasil. As riquezas do continente eran dificilmente explotábeis polos colonos e os colonizados non eran de abondo para a demanda dos imperios. Así desenvolveuse o tráfico de escravos dende África. Os portugueses situáronse en Cabo Verde e nas illas e na costa da Guinea, que se converteron en punto de saída do comercio humano. 

A abolición do escravismo coincidiu coa independencia masiva dos territorios americanos. Así acabou a fase do colonialismo americano, mais non a sede imperialista. As potencias europeas querían África e, en 1884, dividiron o continente. A partir dese momento, Portugal tentaría maior control terra a dentro e comezou unha campaña para someter as tribos animistas co apoio das etnias musulmás. Isto provocou batallas no interior e nas illas Bijagós consumando o completo dominio en 1936.

Durante a IIGM, Portugal é oficialmente neutral, o que lle permite consolidar o territorio de ultramar. Nos anos 50 comeza a descolonización do continente, salvo para as provincias portuguesas. No caso da Guinea, a represión alimenta o sentimento independentista. Destaca a matanza de obreiros en folga asasinados polas forzas portuguesas no porto de Bissau en 1959. O asalto a un cuartel en Tite en 1961 marca o comezo da guerra pola independencia. A loita proindependencia apoiouse no socialismo e antiimperialismo panafricanista cuxo máximo expoñente no país era Amílcar Cabral, ideólogo fundador do Partido Africanista pela Independência da Guiné-Bissau e Cabo Verde (PAIGC). Con todo, no PAIGC, receos contra a elite caboverdiana culminan na morte de Cabral en 1973. A versión oficial envolve os servizos secretos portugueses. Ese ano declárase unilateralmente a independencia e, en 1974, Portugal tamén a recoñece, ao mesmo tempo da caída do réxime fascista.

A partir de aí comeza a construción do estado cun sistema combinado de inspiración soviética e escandinava que mostrou certo éxito nalgúns eidos; con certa industria, construción de escolas e alta escolarización, onde estivo como asesor Paulo Freire, infraestruturas para recursos enerxéticos e un sistema de saúde público de inspiración cubana. Mais tamén tivo moitas sombras como a vinganza brutal contra os guineanos que loitaron do lado portugués. Ademais, houbo moitas dificultades no goberno, de novo, polo receo contra as elites caboverdianas dunha facción liderada por Nino Vieira, un dos xenerais con máis vitorias durante a revolución. Os síntomas no país víanse en aspectos como a escaseza de alimentos. Vieira usou estes motivos para liderar un golpe de estado no fin de 1980. Aquí separábanse os camiños da Guinea e de Cabo Verde.

Un consello militar gobernaría o país até aprobaren a actual constitución en 1984. Comezaron reformas económicas e políticas, afastándose do socialismo e coa promesa dunha democracia multipartidista que culminaría coas eleccións de 1994. Porén, esas reformas non trouxeron melloras e o país comezou un camiño de deterioro sen fin. En 1998 Vieira destituíu o xefe do Estado Maior, Ansumane Mané. En resposta, Mané, lidera un golpe de estado. O país sómese nunha guerra civil entre faccións a prol do presidente, apoiadas polo Senegal, e a prol de Mané que mantiña vínculos cos angolanos entre outros. Asínase un acordo de paz até celebrárense novas eleccións no 2000, que gaña o PRS de Kumba Ialá, até que un novo golpe de estado depón por terceira vez un presidente. Nesa altura os funcionarios levaban un ano sen cobrar e os profesores dous, mentres os militares cobraban en sacos de arroz.

En 2005 as eleccións poñen a Nino Vieira de novo á fronte do país. O seu segundo período caracterizouse, de novo, por un estado que non asumía os seus deberes, coas infraestruturas cada vez máis deterioradas, os servizos sociais desmantelados e os funcionarios con dificultades para recibir salario. O investimento estranxeiro estaba ausente, salvo polo comercio vindo da outra Guinea (Conacri) e do Senegal. A economía formal era case inexistente, salvo pola colleita de anacardio, e a informal só baseada nos remanentes da economía de subsistencia que se topaban nos mercados de Bissau e nas remesas enviadas polos emigrantes guineanos na diáspora. Facilmente os traficantes converteron a Guinea nun narcoestado coa complicidade do exército, que asumiu o papel de intermediario entre os países produtores en América Latina e os consumidores en Europa. O nivel de corrupción era tal que o salario dos policías durante anos completábano espoliando condutores e a capital, con menos de 400 000 habitantes, continuaba sen auga nin luz pública a pesar de que a UE e o PNUD levaban no país máis de 10 anos financiando proxectos.

As tentativas de golpes sucedíanse até que finalmente, en 2009, unha parte do exército asalta a casa de Vieira, acusado de estar atrás do asasinato un día antes do xefe do Estado Maior. Nas eleccións posteriores, Malam Bacai Sanha sae como presidente, mais morrería no cargo en 2012. Raimundo Pereira pasaba a presidente en funcións.
O descontento constante no exército e os habituais rumores de golpes garantían a tensión político-militar. No contexto das presidenciais de 2012, un golpe militar sacaba do executivo o primeiro ministro Cadogo e o presidente Pereira. Os partidos, agás o PAIGC, acordan cos golpistas poren no goberno un consello transitorio por un período de 2 anos. A Unión Africana retira a adhesión da Guinea. A ONU e a EU impóñenlle sancións. A CEDEAO envía a ECOMIB, unha misión militar de países veciños para conter as tropas guineanas, afeitas a decidir presidentes. Durante ese tempo, aconteceron fitos como a primeira extradición internacional da Guinea dun suposto traficante ou, un feito curioso; 74 sirios conseguiron entrar nun avión cara a Lisboa dende Bissau con pasaportes falsos.

2014 acaba coas eleccións presidenciais e parlamentarias. José Mário Vaz (Jomav) é electo presidente e o PAIGC obtén a maioría absoluta parlamentaria. En consecuencia o presidente do partido, Simões Pereira, elévase como Primeiro Ministro. No ano que dura o seu gabinete, o país experimenta certa estabilidade económica, mais os desencontros habituais co presidente acaban sacándoo do cargo. En tres anos, Jomav nomea até cinco executivos (un dura dous días) até que, en novembro de 2016, pon a Umaro Sissoko á fronte do actual executivo.

Este período, en que ningún goberno consegue continuidade, considérase de crise. A CEDEAO propuxo un acordo asinado en Conacri para a saída da crise. A oposición organiza marchas e esixindo o cumprimento do acordo e a saída do goberno, mais o presidente declarou que a solución á crise non pode vir de fóra, senón da propia Guinea-Bissau.

Polo que falo coa xente, moitos son pesimistas. Así a todo, eu son positivo; o día a día na Guinea, con máis electricidade e auga corrente na capital, cada vez máis negocios e melloras nas infraestruturas, fanme selo. As tentativas de control tributario, o aumento da esperanza de vida nos últimos anos, uns datos económicos que convidan ao optimismo, a maior conexión co mundo (todos con móbil e unha Internet máis accesíbel); para min son razóns como para ser positivo. A crise actual é a demostración de que a Guinea-Bissau quere atopar o seu camiño na democracia; os militares por voz do seu xefe de Estado Maior comunicaron que non teñen intención de intervir na política, polo que as tradicionais tentativas de golpe parecen contidas. Terá que ver coa presenza da ECOMIB que mandou a CEDEAO?

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Guinea-Bissau
Turismo La doble moral de la reserva de la biosfera: neocolonialismo enmascarado de ecoturismo
En el archipiélago Bijagós, declarado Reserva de la Biosfera por la Unesco, conviven una próspera industria turística, con salarios de miseria, y una población empobrecida.
Actualidad africana
Actualidad africana Las tensiones en el Sahel resquebrajan la unidad regional contra los grupos armados
El escenario en el Sahel se hace cada vez más complicado, mientras, en el otro extremo, Somalia vuelve a respirar esperanza en un delicado contexto de seguridad, mientras EE UU mueve sus fichas de nuevo.
Actualidad africana
África Las violencias que se silencian y las personas que huyen para sobrevivir
En la región que se extiende al sur del Sahara se imponen los silencios que colocan las violencias de todo tipo, ya sean militares o económicas, debajo de la alfombra.
#6769
16/1/2018 12:41

Non me fiaría moito do exército tendo en conta o sea papel histórico.

2
0
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegio, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Más noticias
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
Trabajo sexual
Estudio sobre trabajo sexual De la Policía, los dueños de locales y los clientes: así es la violencia que sufren las trabajadoras sexuales
Las trabajadoras sexuales sufren múltiples violencias y un estudio las recoge en sus propios términos. Las violencias más frecuentes por parte de los clientes consisten en la retirada del condón sin consentimiento o malos tratos verbales.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.
Artes escénicas
Artes escénicas ‘La caída’, una performance de Laura Corcuera para “caer juntas” sin fracasar
En su nuevo trabajo escénico, la artista y periodista Laura Corcuera desvincula la idea de caer de la de fracasar, conceptos muy unidos en el imaginario capitalista.

Recomendadas

Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.
Cine
María Alché y Benjamín Naishtat “El cine puede proponer imágenes y reflexionar, y por eso Milei necesita destruirlo”
María Alché y Benjamín Naishtat dirigen ‘Puan’, una película optimista y amarga, entre la comedia y el cine social, que ofrece nuevas lecturas tras los primeros cien días de gobierno de Milei en Argentina.