Electricidad
Eléctricas en Galiza, negocio redondo

Se hai un sector económico digno de análise, ese é o enerxético. As súas implicacións non só en termos de xeración de valor e emprego, senón para o conxunto dunha economía e o seu desenvolvemento, son fundamentais. Ademais, o impacto directo que teñen sobre a cidadanía as decisións de política enerxética, dende a pobreza enerxética até as medidas para mitigar o cambio climático, son indubidables.

20 feb 2018 06:24

En contraposición ao que adoita crerse, Galiza é fortemente importadora de enerxía primaria, é dicir, aquela enerxía que se atopa na natureza antes da súa transformación. Para facernos unha idea da nosa dependencia enerxética, na última década tivemos que importar entre o 77% e o 85% da enerxía primaria empregada en Galiza. Basicamente, pola importación de derivados do petróleo, carbón e gas natural.

Este elemento é fundamental en dous sentidos: somos moi dependentes dos combustibles fósiles e, ao mesmo tempo, estamos moi lonxe de acadar a nosa soberanía enerxética, asumindo un grao de dependencia abafante na nosa xestión enerxética. Nun mercado tan complexo como o enerxético, e cuns actores (tanto Estados como grandes empresas) con intereses diversos, asumir que debemos depender das súas decisións é un forte erro.

Aínda que Galiza exporta o 40% da electricidade que consumie, Madrid precisa importar máis do 90% do seu consumo

Non obstante, e pese a esta elevada dependencia de enerxía primaria, somos fortes exportadores de electricidade. É dicir, Galiza actúa como intermediaria para a transformación de enerxía primaria en electricidade para abastecer ao resto do Estado. Non é casual que no noso territorio contemos cunha regasificadora (Mugardos), unha refinería (A Coruña) e dúas grandes centrais térmicas de carbón (As Pontes e Meirama), unido a centrais térmicas que tamén empregan gas (Sabón) e unha chea de centrais hidroeléctricas por toda a nosa xeografía que asolagaron moitas das terras máis produtivas das comarcas afectadas.

Hidroeléctrica Galiza
Endesa explota a central hidroeléctrica do río Eume. Pablo Santiago

Nese sentido, a historia simplemente se repite co sector eólico: primeiro foron os encoros, posteriormente o carbón e na actualidade os parques eólicos os que se introducen con forza en Galiza. A política enerxética do Estado dende o asalto ao poder do goberno fascista pasou por reforzar os grandes polos industriais españois —en particular, Madrid—, mentres a periferia do Estado abastecía de electricidade estes territorios. Caída a ditadura, esta estratexia nunca foi revisada.

O resultado, sete décadas despois, é que na actualidade Galiza exporta un 40% da electricidade que produce, unha cantidade verdadeiramente elevada. Hai que ter en conta, ademais, que case un 20% da produción eléctrica galega é absorbida directamente pola fábrica de Alcoa en San Cibrao. É dicir, que na actualidade a produción eléctrica galega vai nun 40% cara ao exterior e nun 20% a unha única planta industrial. O 40% restante é o consumo eléctrico do resto de Galiza. Dende logo, unha estrutura enerxética pouco usual.

Papel enerxético subsidiario

É moi curiosa a situación da produción e do consumo eléctrico no Estado. Aínda que nós exportamos o 40% da electricidade que consumimos, Madrid precisa importar máis do 90% do seu consumo, sendo un verdadeiro deserto enerxético.

Ás veces dende institucións galegas deféndese esta situación, porque o noso grao de especialización no sector enerxético permítenos hoxe contar con infraestruturas do sector e xerar emprego a través del. O certo é que o sector enerxético non xera moitos postos de traballo —unha vez as minas de carbón desaparecen o certo é que moitos dos procesos relacionados coa enerxía están xa automatizados— e ademais non produce demasiados retornos cara a Galiza, en particular porque as grandes empresas que operan aquí non son galegas, polo que nin os beneficios de pagar impostos no territorio nos quedan.

Central térmica de Meirama
A central térmica de Meirama, propiedade de Gas Natural Fenosa, produce electricidade a partir da combustión do carbón. Jessica Uzal

O relevante dun sector enerxético forte pasa por aproveitar as oportunidades que podería brindarnos mediante abaratamento dos custos enerxéticos, o cal sería positivo para a economía familiar e o desenvolvemento industrial. Pero na actualidade a tarifa eléctrica é obrigatoriamente única (cos seus matices, que despois veremos) e pagamos o prezo máis caro da gasolina do Estado.

Peso das enerxías renovables

Na actualidade, case o 80% da enerxía primaria empregada en Galiza provén de fontes contaminantes. Particularmente, o enorme peso dos combustibles para o transporte provocan esta situación. Porén, non todo son malas novas: en canto á produción eléctrica, Galiza é dos maiores produtores mediante renovables do Estado.

Na última década, as enerxías renovables representaron sempre entre un 46% e un 67% da produción eléctrica total, o que nos converte nunha referencia mesmo a nivel internacional. Contamos con maior enerxía primaria renovable que o Estado, e case duplicamos a media mundial de uso renovable. Por desgraza, ese proceso de transición enerxética está paralizado, sen reducir o consumo de derivados do petróleo para o transporte e sen continuar desenvolvendo fontes renovables para a produción de electricidade.

O elevado peso renovable na produción eléctrica débese fundamentalmente a dúas tecnoloxías: a hidroeléctrica, que aínda na actualidade ten un peso importante na estrutura da produción eléctrica galega e, aínda que en maior medida, o enorme desenvolvemento eólico levado a cabo en particular na década do 2000, unha industria que se puido converter en estratéxica por volume de negocio, xeración de emprego e capacidade de innovación.

paralización eólica

E dicimos debería porque dende o ano 2009 o sector foi totalmente paralizado. Unha vez se produce o cambio de goberno na Xunta e Feijoo chega ao poder, desenvólvese unha estratexia de desmantelamento dos principais eixos do goberno bipartito anterior. En materia industrial, o concurso eólico foi o gran cabalo de batalla.

Aeroxeradores Corzal, Negreira Aerogeneradores Molinos Molino eólica eolica
Muiños de vento no parque eólico de Corzal, no concello de Negreira. Pablo Santiago

A intrahistoria do concurso eólico do bipartito é complexa. O BNG desenvolveu o concurso dende a Consellería de Industria, sendo precisa a colaboración doutras tres consellerías. A firme oposición ao concurso dende Medio Ambiente, naquela altura controlada polo futuro líder socialista Pachi Vázquez provocou numerosos desencontros entre o Goberno, que foron aproveitados polo PP para minar a credibilidade do proxecto.

Finalmente, o proxecto é aprobado: por vez primeira íase realizar un concurso para o desenvolvemento de novos parques industriais, con obriga de participación pública (aínda que minoritaria) nos proxectos, que xerarían uns 10.000 empregos. Así, garantíase un proceso con maior transparencia e uns ingresos públicos calculados nuns 73 millóns de euros ao ano. Unha vez finalizado o concurso, un 50% dos proxectos foron adxudicados a empresas que non formaban parte do oligopolio eléctrico, algo que nun sector tan concentrado non sentou nada ben.

A dicir verdade, o concurso eólico significaba un punto de inflexión na evolución enerxética, pero tampouco era un plan revolucionario, senón un primeiro intento de racionalización do sector para garantir o seu desenvolvemento. De tódolos xeitos, o ataque dende a dereita foi esmagador, sendo a súa suspensión unha das primeiras medidas polo novo goberno do PP.

O novo concurso tivo como consecuencia que o 80% das novas adxudicacións volveron ao oligopolio, desapareceu a participación pública e polo tanto os ingresos derivados dos proxectos e, o que é verdadeiramente grave, paralizou por completo o sector durante case unha década. No ano 2007, con 3.000 MW instalados, calculábase un crecemento até o ano 2014 do 85%, sendo o crecemento real un 10%. En termos de emprego, daqueles 10.000 empregos iniciais, chegouse escasamente a 1.000. Un verdadeiro fracaso de política industrial.

A desfeita da anulación do concurso eólico non tivo impacto só no emprego e no sector, senón que se provocaron consecuencias xurídicas. O Tribunal Superior de Xustiza de Galiza declarou legal o concurso do bipartito, o que supuxo ademais que a Xunta lles tivese que pagar até o momento ás empresas afectadas máis de tres millóns de euros. É dicir, ao final cartos públicos para as empresas afectadas mentres o sector fica paralizado. O negocio redondo.

Potencial enerxético

Neste escenario, Galiza conta con moito potencial dada a súa situación. En particular, o aproveitamento da súa produción eléctrica podería ser un mecanismo para o descenso da tarifa eléctrica, suavizando os problemas de pobreza enerxética e favorecendo a competitividade do tecido industrial galego. O Estado conta con mecanismos moi simples para rebaixar a tarifa: en primeiro lugar, mediante o descenso do IVE do 21% ao 4%.

Curiosamente, o Goberno de Rajoy, tan liberal para algunhas cousas, nega calquera rebaixa do IVE porque implica reducir a recadación necesaria para o pago da débeda pública. É dicir, que se prioriza pagarlles aos bancos en lugar de que a cidadanía poida pagar a factura da luz.

Refinería en A Coruña
Refinería de petróleo en A Coruña. Pablo Santiago

Ademais, é preciso o desenvolvemento dunha tarifa eléctrica galega, que faga xustiza a unha situación que historicamente nos prexudicou. O sistema dunha tarifa única para o Estado, aprobado por Franco no ano 1951, nunca foi revisado, dando lugar a que os territorios produtores de electricidade lles subvencionemos a electricidade aos territorios consumidores, que son os máis ricos. Ao mesmo tempo Galiza ten que sufrir as externalidades negativas en forma de expropiacións, contaminación ou asolagamento de terras.

Ademais, é fundamental que se modifique a lóxica actual de mercado sobre o consumo eléctrico. Hoxe en día a electricidade é un ben básico tan relevante como a vivenda ou a alimentación, e polo tanto non pode estar suxeito a esta lóxica. Así, a evolución de prezos en base á procura de beneficios e sen ningún tipo de criterio social provoca que un 18% dos fogares galegos estean en risco de caer en situación de pobreza enerxética. É dicir, en dous de cada dez fogares galegos non sempre se pode acender a calefacción se vai frío, porque non hai recursos para pagala. Unha situación, simplemente, inaceptable.

Por suposto, é fundamental continuar traballando a prol dunha transición enerxética, que evite a forte dependencia exterior de combustibles fósiles, apostando por outro tipo de tecnoloxías non contaminantes e que nos permitan unha maior independencia na toma de decisión enerxética como país.

Portas xiratorias

O sector eléctrico, unido ao da construción e ao sector bancario, é un dos maiores lobbies de poder que existe no Estado español. Os consellos de administración das grandes empresas eléctricas manteñen en nómina a múltiples ex-ministros, tanto do PP como do PSOE.

Os casos de máis sona, o de Felipe González como asesor de Gas Natural Fenosa e o de José María Aznar como asesor de Endesa, despois de ser o artífice da súa privatización. As portas xiratorias son unha constante, polo que é difícil pensar que a toma de decisións políticas non están condicionadas por este tipo de prácticas en beneficio das grandes empresas en lugar de pensar nos consumidores. 

Archivado en: Galicia Electricidad
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Energía
Energía El apagón se originó en Núñez de Balboa, una planta fotovoltaica que Iberdrola litiga para no desmantelar
La empresa lucha en el Supremo para revertir la sentencia del Tribunal Superior de Justicia de Extremadura, que obliga a desmantelar y devolver a su propietario el 60% de la finca donde se asienta la central fotovoltaica.
Análisis
Energía El apagón de la liberalización: cómo el mercado eléctrico ha fallado a la ciudadanía
La liberalización no ha cumplido ninguna de sus promesas y ha generado riesgos estructurales para la economía, el medioambiente y la cohesión social
Opinión
Opinión Provoquemos la próxima interrupción
Lo que nos resta es gobernar el apagón que habrá de venir, ser la causa colectiva de las próximas interrupciones, aquellas que lleven al fin de este mundo desbocado y sin sentido.
Xoán
24/2/2018 11:28

Entre as externalidades negativas, está a contaminación do aire, que provoca un incremento de enfermidades, e de gasto público sanitario. Curiosamente, temos q pagar os galegos case 5 centimos mais por litro de gasolina, polo imposto sanitario, cando debería pagalo a industria que produce a contaminación e non os sufridores habitantes.

0
0
#8952
22/2/2018 20:06

Moi completa e necesaria reportaxe.

1
0
Salud laboral
Salud laboral Ser migrante y cosechar a más de 40 grados: el impacto del calor en un invernadero de Almería
La mitad de los trabajadores de la agricultura encuestados en Almería, Huelva y Lleida admitió haber experimentado al menos tres síntomas relacionados con enfermedades por calor durante las temporadas de verano.
Kenia
Kenia 31 muertos por violencia policial en Kenia en las últimas manifestaciones contra la nueva Ley de Finanzas
La sociedad civil keniana retoma las protestas tras tumbar un proyecto similar hace un año. El país se enfrenta a una crisis fiscal causada por el aumento de pagos de la deuda externa.
Falsos autónomos
Falsos autónomos El juez del caso Glovo carga contra el Estatuto de los Trabajadores y la libre competencia
El texto en el que el magistrado libra a la empresa de reparto de la demanda que le interpuso Just Eat es un ataque a las sentencias del Tribunal Supremo y a la Ley Rider, pero también a la seguridad jurídica que la derecha dice defender.

Últimas

Dependencia
Dependencia Denuncian “olvidos” y errores en los datos de Dependencia
Desde la asociación de directoras y gerentes de Servicios Sociales apuntan a que no se tratan de “listas de espera” si no de “listas de incumplimiento de la Ley”.
Granada
Personas sin hogar Denuncian en Fiscalía al Ayuntamiento de Granada por la falta de refugios climáticos para personas sin hogar
‘La Calle Mata’ denuncia al Ayuntamiento ante Fiscalía por las graves consecuencias para la vida de las personas sin hogar sin posibilidad de refugiarse de las temperaturas extremas del verano
Análisis
Análisis Debemos actuar contra el fraude del cambio de sexo registral
Miembros de las Fuerzas Armadas, de la Guardia Civil o del Cuerpo de Bomberos han tratado de utilizar el derecho al cambio registral de sexo para obtener ventajas. Tanto los operadores jurídicos como la ciudadanía pueden actuar ante estos casos.
En saco roto (textos de ficción)
En saco roto Lo nuevo
En el horizonte crecen edificios, centros comerciales, gasolineras y carreteras. Y, tras la bruma de contaminación, en los días claros se distingue el perfil de las montañas.
Renta básica
IMV El 55% de los hogares que podrían recibir el IMV no lo han solicitado, según la AIReF
La complejidad administrativa, la brecha digital o la falta de modificaciones estructurales en el diseño de la prestación están entre los motivos que señala el organismo independiente.
Más noticias
Crisis climática
Investigación El cambio climático multiplicó las muertes por doce en Madrid y por seis en Barcelona durante la ola de calor
Un estudio estima en 2.300 las muertes durante la pasada ola de calor en Europa. Barcelona ha sido una de las urbes con más fallecimientos y Madrid, la que más ha visto incrementarse la mortalidad por culpa del cambio climático.
Sanidad pública
Sanidad Más de ocho días de media para conseguir una cita con el médico de familia
Un 24,3% de la población declara haber tenido, en alguna ocasión, problemas para acceder a su médico o médica de familia. De estos casos, más de la mitad acudió finalmente a urgencias.
Instituciones culturales
Real Decreto Ley El BOE nombra varios “acontecimientos de excepcional interés público” y los patrocinadores se frotan las manos
El nombramiento como acontecimientos de excepcional interés público concede beneficios fiscales a patrocinadores, donantes y mecenas de eventos como el BBK Live o el Barcelona Mobile World Capital.

Recomendadas

Genocidio
Genocidio La segunda consultora más importante del mundo es señalada por su papel en el despiece de Gaza
Boston Consulting Group está considerada una de las “big three” del sector. Ahora, una serie de informaciones señalan cómo ha estado detrás de la fundación antiUnrwa encargada de la distribución de ayuda y de los planes de expansión en la costa.
Unión Europea
Unión Europea La sociedad del miedo al declive
La angustia ante el futuro acompaña a las sociedades europeas desde hace tiempo y precede a la Unión Europea. Se manifiesta con mayor claridad en los períodos de declive económico y las turbulencias políticas y sociales que los acompañan.