Economía social y solidaria
Consumo para a xente

A economía social ábrese paso en Galiza. Mapeo das distintas iniciativas ao longo do noso país.

Economía social en Galiza_1
Encontros de consumo responsable 'Entre lusco e fusco', en Belvís (Santiago de Compostela) Pablo Santiago

Anos atrás, non hai tanto tempo, a economía social no país non era case nin un concepto. Houbo pioneiras, xente que con convicción e intuición foron creando diferentes proxectos que pouco a pouco conformaron o lugar sobre o cal se apoiaron moitas outras. Algunhas delas xa non nos acompañan, e outras son a base sólida e a referencia sobre as que se asentan os colectivos emerxentes.

Hoxe en día xa a economía social está viva e busca as súas propias solucións, condicionada pola realidade económica, a ríxida lexislación ou as necesidades vitais das persoas impulsoras de cada iniciativa. Polo tanto, salientaremos as iniciativas que destacan por perseguir obxectivos sociais máis aló dos económicos e da súa vocación colectiva e aberta.

En cooperativa

Comezaremos pola alimentación, un dos sectores máis numerosos. Nas cidades existen proxectos vivos e con boa saúde: Árbore en Vigo, Zocamiñoca na Coruña, Panxea en Compostela, Fonte da Uz en Ferrol, A Gradicela en Pontevedra ou Semente en Ourense. Cada unha co seu modelo, que varía desde tenda aberta e socias traballadoras até local compartido e traballo repartido entre as consumidoras. En localidades máis pequenas existen outros proxectos que tamén se van abrindo camiño: Karrikanta en Viveiro, As Grelas en Foz, Agrelar en Allariz, Tarabela en Lalín, Loaira en Redondela ou DesPensa no Val Miñor. Ou coma o caso do Morrazo, onde existe unha biodiversidade moi rica de pequenos grupos que traballan colectivamente.

Tamén xurdiron outros proxectos que complementan a oferta dalgunhas cidades, como a unión de Fabas Lobas máis Nabiza Ceibe en Compostela, ambas e dúas nacidas coa colaboración da desaparecida Eirado. O grupo de Amarante e Boa Vida en Pontevedra, que convive coa Gradicela e buscan o mellor xeito de colaborar ou complementarse. O Proxecto Integral de Compostela ademais dun grupo de consumo tamén xestiona unha moeda social. E finalmente, Aldea en Vigo, que destaca por ser unha cooperativa de consumidoras e produtoras.

Hai outros exemplos particulares, coma o caso da Asociación Millo Miúdo, no concello de Oleiros, que é socia da Cooperativa Zocamiñoca. Xestiona o seu propio pedido en fresco pero para outro tipo de produtos consome en Zocamiñoca coma se todo o grupo de consumo fose unha familia máis da cooperativa. Sinerxías que cada vez agroman máis neste tipo de proxectos e son a esencia do espírito da economía social. 

Existen tamén tendas xestionadas por persoas concienciadas e con intención de contribuír desde proxectos de vida persoais. É o caso das cooperativas Bico de Grao en Lugo e Legumia en Compostela ou a tenda Eu Consumo Responsable en Ourense. 

E tamén existe o modelo tradicional dos mercados de venda directa de agricultoras. É un campo ao que lle custou arrancar, pero agora mesmo ten un potencial moi grande. Hai que destacar o pioneiro Mercado da Terra en Lugo, froito do traballo colectivo das produtoras locais e a Asociación O Bandullo Ecolóxico. En Belvís (Compostela) leva anos funcionando o Mercado Entre Lusco e Fusco, xestionado agora pola Asociación Raíces do Lusco. En Pontevedra, a Asociación 4Ponlas organiza un mercado semanal. Na Coruña a Asociación Labrega Natura organizan un mercado semanal no Mercado de San Agustín, pero teñen intención de seguir medrando.

Ao abrigo destas asociacións de agricultoras están a xurdir Sistemas de Garantía Participativos (SPG), cos que se pretende establecer modelos de garantía de orixe, cultivo e calidade do produto máis aló dos certificados oficiais, e no que participen agricultoras, consumidoras, grupos de consumo e pequenas tendas. Agora mesmo está a funcionar o SPG A Gavela en Pontevedra, pero xa están en construción sistemas similares vinculados ao Mercado da Terra ou a Labrega Natura. Outro espazo que reúne moitas agricultoras é a Rede Galega de Sementes, colectivo que organiza feiras periódicas de sementes en diferentes localidades do país.

E para finalizar o espazo alimentación, podemos destacar algún proxecto con idiosincrasia propia no lado produtivo, aínda que moitos serían os que merecerían ser mencionados. O Colectivo Xebre, Amarelante, Lentura, Ribeiregas, Raínha Lupa ou Milhulloa son proxectos de referencia, mais é un sector en clara expansión no que día a día xorden colectivos moi interesantes.

Espazos, cultura, xestión

No ámbito produtivo máis aló da alimentación tamén existen importantes proxectos de economía social. No téxtil destaca MOV3, colectivo que agrupa tendas, marcas e deseñadoras de téxtil consciente. Cestola na Cachola inclúe téxtil e arte no seu proxecto e Lorenzo Design céntrase na arte e na artesanía. En canto á arquitectura e  construción, atopamos a Asociación de Bioconstrución A Espiga e ás Cooperativas Hábitat Social e Outra Forma de Vivenda.

Economía social en Galiza_3
Actividade nas rúas de Compostela do Proxecto Integral
Comunidades de Montes. Destacan entre todas as Comunidades de Montes de Frouxán (Lousame) e a de Santiago de Covelo, internacionalmente recoñecidas pola súa exemplar xestión do monte, e a rede Montenoso, espazo de traballo colectivo de comunidades de montes onde empoderar as comuneiras e pór en valor a propiedade comunitaria. Tamén hai moito traballo detrás dos grupos de desenvolvemento rural, como a ADR Montederramo e Castrocaldelas, aínda que, non todos os GDR funcionan de xeito suficientemente aberto, colaboracionista e desvinculado do poder político de cada zona, o que, ás veces, minimiza a súa potencialidade.

A cultura tamén é un espazo no que a economía social está a abrirse camiño con forza. En xestión cultural atopamos cooperativas de traballo dinámicas e en crecemento como MaOs Innovación Social e O Cable Inglés, e outras entidades coma o Proxecto Cárcere que, desde unha asociación sempre aberta, xestiona colectivamente a cesión dun espazo público como é o antigo cárcere da Coruña. No sector audiovisual destacan Illa Bufarda que traballa no campo da creación audiovisual, Numax, que xestiona unha sala de cine e libraría en Compostela, ou Catro Ventos no campo da edición. Nas radios comunitarias temos a Cuacfm na Coruña como o proxecto máis sólido e potente, moi ben asentado despois de máis de 20 anos de historia, pero seguen a funcionar Radio Piratona en Vigo, Radio Filispín en Ferrol, A Kalimera en Compostela, Radio Roncudo en Corme e a recentemente creada Rádio Liverdade en Ourense. O sector da prensa é diverso, no que destacan Praza Pública e O Salto, pero tamén hai outros medios máis vencellados ao mundo da lusofonía como Novas da Galiza e Diário Liberdade.

Apartado especial merecen os centros de dinamización cultural e social, con gran tradición no país. Proxectos históricos como o Mil Lúas na Coruña abriron camiño pero actualmente A Cova dos Ratos en Vigo é un dos proxectos con máis anos de traxectoria, un centro no que destaca o seu comedor vegano. En Vigo tamén existen o Bou Eva, Revolta do Berbés e Faísca. Tamén destacan a Gentalha do Pichel en Compostela, con multitude de proxectos sociais nados no seu interior, ou a Fundación Artábria en Ferrol, con grande actividade máis aló do seu centro social na defensa dos dereitos lingüísticos do país. Noutras localidades atopamos o Gomes Gaioso, A Insumisa e A Comuna na Coruña, A Galleira en Ourense, O Fresco en Ponteareas, Fuscalho na Guarda e Xebra en Burela. Destacamos tamén A Casa Colorida en Nigrán, laboratorio para o desenvolvemento de cultura libre, ligada a outros proxectos nese eido como Alg-a Lab, campo no que tamén podemos mencionar a Saramaganta ou Ítaca Software Libre.

Saúde do modelo

O mundo educativo foi pouco a pouco fortalecéndose con colectivos como Semente, Andaina, Nova Escola Galega, O Bosque de Beni e na educación ambiental Feitoría Verde e Cem.

A economía social é un xeito de entender a economía que non ten barreiras, polo que tamén hai proxectos noutros eidos menos habituais ou esperados, como no ámbito dos consultorios con Xeira, Promove ou Cidadanía, todas cooperativas de traballadoras, ou no ámbito das xestorías, nas que podemos atoparnos con proxectos como En Común Proxectos, Xedega e Étikas. E xa no ámbito da igualdade e dos servizos sociais conviven proxectos tan diversos como Mulleres Colleiteiras, Rexenerando ou a Rede de Solidaridade Popular de Vigo (con proxecto de crearse tamén na Coruña).

Evidentemente non poden faltar os proxectos de enerxía como Nosa Enerxía ou Som Energia (cooperativa catalá mais con ámbito de actuación tamén en Galiza), ou os de banca ética como AIS O Peto, Coop57 e Fiare.

Afortunadamente existen redes que agrupan a todos estes colectivos. Espazo Coop, Reas Galiza e Rede SAL encárganse de optimizar a visibilización, interlocución coa administración e outros traballos que fan a economía social máis forte no país. O traballo por diante é moi grande, a cantidade e diversidade de iniciativas convida ao
optimismo, mais a maioría son proxectos en fase de consolidación que van necesitar un importante pulo para fortalecerse e seguir achegando á sociedade os valores dunha economía para a xente. Nós seguimos a traballar niso, contamos contigo.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Promociones
Promociones Apúntate a la Escuela de Activismo Económico y paga la mitad por ser socia de El Salto
Descubre cómo transformar las relaciones económicas para hacerlas justas, democráticas, feministas y respetuosas con los límites del planeta en el segundo grupo de la sexta edición de esta formación en modelos económicos alternativos.
Economía social y solidaria
Historia Lo que Franco arrebató al cooperativismo y a la economía social y solidaria
La dictadura franquista combatió de forma cruel el movimiento cooperativo fraguado en la II República, y durante la propia guerra con las denominadas colectividades, y pervirtió la idea de autogestión a través de los ideales falangistas.
Lucía Medina (Coordinadora do Banco de Tempo de Lugo)
8/11/2018 12:17

Só por informar: en Lugo temos un Banco de Tempo que tamén funciona como rede de troco, con moeda propia Horas/"Xiríns", que leva 10 anos funcionando e está nun momento moi activo: http://bancodetempolugo.es/
Felicidades polo artigo! Resulta moi interesante e esperanzador!

0
0
Kike
14/6/2019 9:41

O banco de Tempo de Lugo acubilla, protexe e polo tanto é cómplice dun maltratador de mulleres. Isto non é insultante, é unha situación real e o sei porque o denunciei e ao final tiven que irme eu. E iso que hai probas e testemuñas.

0
0
#4260
7/12/2017 20:13

Para corrixir: é "Froxán", non "Frouxán".

0
0
Anabel Varela
31/10/2017 10:42

Parabéns polo artigo, moi interessante....Por isso de..."em honor da verdade"...dizer que o mercado ecológico local pioneiro na Galiza é o mercado "entre lusco e fusco" de Compostela que vem de cumplir 7 anos de existencia. O mercado da Terra (Lugo) acho tem 4 anos.

2
0
Crisis climática
Investigación El cambio climático multiplicó las muertes por doce en Madrid y por seis en Barcelona durante la ola de calor
Un estudio estima en 2.300 las muertes durante la pasada ola de calor en Europa. Barcelona ha sido una de las urbes con más fallecimientos y Madrid, la que más ha visto incrementarse la mortalidad por culpa del cambio climático.
Instituciones culturales
Real Decreto Ley El BOE nombra varios “acontecimientos de excepcional interés público” y los patrocinadores se frotan las manos
El nombramiento como acontecimientos de excepcional interés público concede beneficios fiscales a patrocinadores, donantes y mecenas de eventos como el BBK Live o el Barcelona Mobile World Capital.
Sphera
Minería La inacabada historia de la minería en Asturias
VV.AA.
Uno de los accidentes recientes más graves en la minería asturiana vuelve a cuestionar el sistema de controles y ayudas públicas para las minas en proceso de reestructuración.
Genocidio
Genocidio La segunda consultora más importante del mundo es señalada por su papel en el despiece de Gaza
Boston Consulting Group está considerada una de las “big three” del sector. Ahora, una serie de informaciones señalan cómo ha estado detrás de la fundación antiUnrwa encargada de la distribución de ayuda y de los planes de expansión en la costa.
Perú
Literatura José Carlos Agüero enseña en ‘Persona’ que recordar es necesario cuando olvidar se convierte en la norma
‘Persona’, segunda obra del autor peruano José Carlos Agüero, se convierte en una exploración profunda sobre los cuerpos desaparecidos, la identidad fragmentada y las múltiples formas que puede adoptar una misma vida marcada por el conflicto.
Opinión
Opinión Javier Milei y el “leninismo de derecha”
Milei se apropió de la “técnica” del populismo, produjo un significante vacío (“casta versus pueblo”) y asumió el mandato de terminar con la inflación.
Transición ecosocial
Transición ecosocial El Informe Albanese: neutralizar la impunidad, reinterpretar el derecho
Poner negro sobre blanco los nombres y apellidos de buena parte de las mayores corporaciones del mundo ligadas a la extensión del capitalismo colonial que hace negocios arrasando las vidas de miles de personas, representa un paso relevante.

Últimas

Andalucía
Derechos Humanos Decenas de barrios en Sevilla, Granada y Almería viven otro verano récord en calor con cortes de luz diarios
Endesa mantiene a miles de vecinos de decenas de barrios populares en las ciudades de Granada, Sevilla y Almería sin electricidad. Las instituciones siguen sin atajar una situación que lleva enquistada más de una década en muchas zonas.
Comunidad de Madrid
Sanidad a la madrileña Camas cerradas y urgencias saturadas: el verano en los grandes hospitales de Madrid
Los pasillos de las urgencias del Gregorio Marañón rebosan de camas, mientras se cierran 300 en planta. En el conjunto de la comunidad los hospitales vivirán un verano con un 30% menos de camas, de media.
El Salto Radio
El Salto Radio Que no sean
Ellas lo conocieron como Dani. Ellos, como Sergio. Pero ni Dani ni Sergio existieron jamás. Estas son las consecuencias de las infiltraciones policiales. Y también, las formas de resistirlas.
Más noticias
Comunidad de Madrid
Sanidad a la madrileña Solo dos pediatras se incorporarán a los centros de salud de la Comunidad de Madrid
85 médicos y médicas de familia entrarán en la plantilla. 15 de ellos irán en grupo a levantar centros de difícil cobertura que estaban caídos.
Opinión
Opinión Sindicatos estadounidenses en la larga lucha contra Amazon: ¿una luz al final del túnel?
Amazon es el paradigma de la política empresarial antisindical en Estados Unidos, pero su suerte puede cambiar en los próximos años. El movimiento sindical se juega su supervivencia en ello.
Opinión
Opinión Kneecap y Bob Vylan logran lo que el punk no pudo: aterrorizar a los medios británicos
Hasta ahora, que unos veinteañeros punkis dijeran un puñado de tacos se consideraba un escándalo, pero no un motivo para cambiar todo el modus operandi de una de las cadenas de televisión más importantes y prestigiosas del mundo.

Recomendadas

Unión Europea
Unión Europea La sociedad del miedo al declive
La angustia ante el futuro acompaña a las sociedades europeas desde hace tiempo y precede a la Unión Europea. Se manifiesta con mayor claridad en los períodos de declive económico y las turbulencias políticas y sociales que los acompañan.
Laboral
Laboral Reivindicar los derechos laborales en microempresas, el reto de los sindicatos
Nuevas estrategias hacen frente a realidades como las de los falsos autónomos o los puestos en remoto, mientras el PP quiere restringir aún más los comités de empresa.