Economía social y solidaria
Consumo para a xente

A economía social ábrese paso en Galiza. Mapeo das distintas iniciativas ao longo do noso país.

Economía social en Galiza_1
Encontros de consumo responsable 'Entre lusco e fusco', en Belvís (Santiago de Compostela) Pablo Santiago

Anos atrás, non hai tanto tempo, a economía social no país non era case nin un concepto. Houbo pioneiras, xente que con convicción e intuición foron creando diferentes proxectos que pouco a pouco conformaron o lugar sobre o cal se apoiaron moitas outras. Algunhas delas xa non nos acompañan, e outras son a base sólida e a referencia sobre as que se asentan os colectivos emerxentes.

Hoxe en día xa a economía social está viva e busca as súas propias solucións, condicionada pola realidade económica, a ríxida lexislación ou as necesidades vitais das persoas impulsoras de cada iniciativa. Polo tanto, salientaremos as iniciativas que destacan por perseguir obxectivos sociais máis aló dos económicos e da súa vocación colectiva e aberta.

En cooperativa

Comezaremos pola alimentación, un dos sectores máis numerosos. Nas cidades existen proxectos vivos e con boa saúde: Árbore en Vigo, Zocamiñoca na Coruña, Panxea en Compostela, Fonte da Uz en Ferrol, A Gradicela en Pontevedra ou Semente en Ourense. Cada unha co seu modelo, que varía desde tenda aberta e socias traballadoras até local compartido e traballo repartido entre as consumidoras. En localidades máis pequenas existen outros proxectos que tamén se van abrindo camiño: Karrikanta en Viveiro, As Grelas en Foz, Agrelar en Allariz, Tarabela en Lalín, Loaira en Redondela ou DesPensa no Val Miñor. Ou coma o caso do Morrazo, onde existe unha biodiversidade moi rica de pequenos grupos que traballan colectivamente.

Tamén xurdiron outros proxectos que complementan a oferta dalgunhas cidades, como a unión de Fabas Lobas máis Nabiza Ceibe en Compostela, ambas e dúas nacidas coa colaboración da desaparecida Eirado. O grupo de Amarante e Boa Vida en Pontevedra, que convive coa Gradicela e buscan o mellor xeito de colaborar ou complementarse. O Proxecto Integral de Compostela ademais dun grupo de consumo tamén xestiona unha moeda social. E finalmente, Aldea en Vigo, que destaca por ser unha cooperativa de consumidoras e produtoras.

Hai outros exemplos particulares, coma o caso da Asociación Millo Miúdo, no concello de Oleiros, que é socia da Cooperativa Zocamiñoca. Xestiona o seu propio pedido en fresco pero para outro tipo de produtos consome en Zocamiñoca coma se todo o grupo de consumo fose unha familia máis da cooperativa. Sinerxías que cada vez agroman máis neste tipo de proxectos e son a esencia do espírito da economía social. 

Existen tamén tendas xestionadas por persoas concienciadas e con intención de contribuír desde proxectos de vida persoais. É o caso das cooperativas Bico de Grao en Lugo e Legumia en Compostela ou a tenda Eu Consumo Responsable en Ourense. 

E tamén existe o modelo tradicional dos mercados de venda directa de agricultoras. É un campo ao que lle custou arrancar, pero agora mesmo ten un potencial moi grande. Hai que destacar o pioneiro Mercado da Terra en Lugo, froito do traballo colectivo das produtoras locais e a Asociación O Bandullo Ecolóxico. En Belvís (Compostela) leva anos funcionando o Mercado Entre Lusco e Fusco, xestionado agora pola Asociación Raíces do Lusco. En Pontevedra, a Asociación 4Ponlas organiza un mercado semanal. Na Coruña a Asociación Labrega Natura organizan un mercado semanal no Mercado de San Agustín, pero teñen intención de seguir medrando.

Ao abrigo destas asociacións de agricultoras están a xurdir Sistemas de Garantía Participativos (SPG), cos que se pretende establecer modelos de garantía de orixe, cultivo e calidade do produto máis aló dos certificados oficiais, e no que participen agricultoras, consumidoras, grupos de consumo e pequenas tendas. Agora mesmo está a funcionar o SPG A Gavela en Pontevedra, pero xa están en construción sistemas similares vinculados ao Mercado da Terra ou a Labrega Natura. Outro espazo que reúne moitas agricultoras é a Rede Galega de Sementes, colectivo que organiza feiras periódicas de sementes en diferentes localidades do país.

E para finalizar o espazo alimentación, podemos destacar algún proxecto con idiosincrasia propia no lado produtivo, aínda que moitos serían os que merecerían ser mencionados. O Colectivo Xebre, Amarelante, Lentura, Ribeiregas, Raínha Lupa ou Milhulloa son proxectos de referencia, mais é un sector en clara expansión no que día a día xorden colectivos moi interesantes.

Espazos, cultura, xestión

No ámbito produtivo máis aló da alimentación tamén existen importantes proxectos de economía social. No téxtil destaca MOV3, colectivo que agrupa tendas, marcas e deseñadoras de téxtil consciente. Cestola na Cachola inclúe téxtil e arte no seu proxecto e Lorenzo Design céntrase na arte e na artesanía. En canto á arquitectura e  construción, atopamos a Asociación de Bioconstrución A Espiga e ás Cooperativas Hábitat Social e Outra Forma de Vivenda.

Economía social en Galiza_3
Actividade nas rúas de Compostela do Proxecto Integral
Comunidades de Montes. Destacan entre todas as Comunidades de Montes de Frouxán (Lousame) e a de Santiago de Covelo, internacionalmente recoñecidas pola súa exemplar xestión do monte, e a rede Montenoso, espazo de traballo colectivo de comunidades de montes onde empoderar as comuneiras e pór en valor a propiedade comunitaria. Tamén hai moito traballo detrás dos grupos de desenvolvemento rural, como a ADR Montederramo e Castrocaldelas, aínda que, non todos os GDR funcionan de xeito suficientemente aberto, colaboracionista e desvinculado do poder político de cada zona, o que, ás veces, minimiza a súa potencialidade.

A cultura tamén é un espazo no que a economía social está a abrirse camiño con forza. En xestión cultural atopamos cooperativas de traballo dinámicas e en crecemento como MaOs Innovación Social e O Cable Inglés, e outras entidades coma o Proxecto Cárcere que, desde unha asociación sempre aberta, xestiona colectivamente a cesión dun espazo público como é o antigo cárcere da Coruña. No sector audiovisual destacan Illa Bufarda que traballa no campo da creación audiovisual, Numax, que xestiona unha sala de cine e libraría en Compostela, ou Catro Ventos no campo da edición. Nas radios comunitarias temos a Cuacfm na Coruña como o proxecto máis sólido e potente, moi ben asentado despois de máis de 20 anos de historia, pero seguen a funcionar Radio Piratona en Vigo, Radio Filispín en Ferrol, A Kalimera en Compostela, Radio Roncudo en Corme e a recentemente creada Rádio Liverdade en Ourense. O sector da prensa é diverso, no que destacan Praza Pública e O Salto, pero tamén hai outros medios máis vencellados ao mundo da lusofonía como Novas da Galiza e Diário Liberdade.

Apartado especial merecen os centros de dinamización cultural e social, con gran tradición no país. Proxectos históricos como o Mil Lúas na Coruña abriron camiño pero actualmente A Cova dos Ratos en Vigo é un dos proxectos con máis anos de traxectoria, un centro no que destaca o seu comedor vegano. En Vigo tamén existen o Bou Eva, Revolta do Berbés e Faísca. Tamén destacan a Gentalha do Pichel en Compostela, con multitude de proxectos sociais nados no seu interior, ou a Fundación Artábria en Ferrol, con grande actividade máis aló do seu centro social na defensa dos dereitos lingüísticos do país. Noutras localidades atopamos o Gomes Gaioso, A Insumisa e A Comuna na Coruña, A Galleira en Ourense, O Fresco en Ponteareas, Fuscalho na Guarda e Xebra en Burela. Destacamos tamén A Casa Colorida en Nigrán, laboratorio para o desenvolvemento de cultura libre, ligada a outros proxectos nese eido como Alg-a Lab, campo no que tamén podemos mencionar a Saramaganta ou Ítaca Software Libre.

Saúde do modelo

O mundo educativo foi pouco a pouco fortalecéndose con colectivos como Semente, Andaina, Nova Escola Galega, O Bosque de Beni e na educación ambiental Feitoría Verde e Cem.

A economía social é un xeito de entender a economía que non ten barreiras, polo que tamén hai proxectos noutros eidos menos habituais ou esperados, como no ámbito dos consultorios con Xeira, Promove ou Cidadanía, todas cooperativas de traballadoras, ou no ámbito das xestorías, nas que podemos atoparnos con proxectos como En Común Proxectos, Xedega e Étikas. E xa no ámbito da igualdade e dos servizos sociais conviven proxectos tan diversos como Mulleres Colleiteiras, Rexenerando ou a Rede de Solidaridade Popular de Vigo (con proxecto de crearse tamén na Coruña).

Evidentemente non poden faltar os proxectos de enerxía como Nosa Enerxía ou Som Energia (cooperativa catalá mais con ámbito de actuación tamén en Galiza), ou os de banca ética como AIS O Peto, Coop57 e Fiare.

Afortunadamente existen redes que agrupan a todos estes colectivos. Espazo Coop, Reas Galiza e Rede SAL encárganse de optimizar a visibilización, interlocución coa administración e outros traballos que fan a economía social máis forte no país. O traballo por diante é moi grande, a cantidade e diversidade de iniciativas convida ao
optimismo, mais a maioría son proxectos en fase de consolidación que van necesitar un importante pulo para fortalecerse e seguir achegando á sociedade os valores dunha economía para a xente. Nós seguimos a traballar niso, contamos contigo.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Feminismos
ESS equidad Rompiendo brechas
Al calor del marzo feminista, hablamos sobre equidad para ver cómo las empresas de la Economía Solidaria la integran y promueven.
Tecnología
Costes y alternativas de la sociedad digital Costes y alternativas de la sociedad digital
Barcelona se convierte esta semana en escaparate mundial de tecnología, pero nosotras queremos pensar alternativas justas y sostenibles.
Ecología
ESS sostenibilidad ecológica No hay planeta B, pero sí plan B
¿Cómo entienden las entidades de la ESS la sostenibilidad ecológica? Llevamos el tema a los Twitch de MeCambio.
Lucía Medina (Coordinadora do Banco de Tempo de Lugo)
8/11/2018 12:17

Só por informar: en Lugo temos un Banco de Tempo que tamén funciona como rede de troco, con moeda propia Horas/"Xiríns", que leva 10 anos funcionando e está nun momento moi activo: http://bancodetempolugo.es/
Felicidades polo artigo! Resulta moi interesante e esperanzador!

0
0
Kike
14/6/2019 9:41

O banco de Tempo de Lugo acubilla, protexe e polo tanto é cómplice dun maltratador de mulleres. Isto non é insultante, é unha situación real e o sei porque o denunciei e ao final tiven que irme eu. E iso que hai probas e testemuñas.

0
0
#4260
7/12/2017 20:13

Para corrixir: é "Froxán", non "Frouxán".

0
0
Anabel Varela
31/10/2017 10:42

Parabéns polo artigo, moi interessante....Por isso de..."em honor da verdade"...dizer que o mercado ecológico local pioneiro na Galiza é o mercado "entre lusco e fusco" de Compostela que vem de cumplir 7 anos de existencia. O mercado da Terra (Lugo) acho tem 4 anos.

2
0
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Genocidio
Ayman Qwaider “A la gente se le pide una cantidad excesiva de dinero para poder salir de este campo de exterminio de Gaza”
Profesor especializado en educación en emergencia y educación inclusiva, Ayman Qwaider vive en Australia. Desde allí, intenta ayudar a su familia a salir de Gaza, mientras denuncia la ocupación israelí y la complicidad de la comunidad internacional.
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”

Recomendadas

Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.