Numax: xanelas para un cinema periférico

Na Galiza contamos cun total de 175 pantallas que proxectan filmes simultaneamente, cunha media de tres sesións por pantalla ao día. Poderiamos pensar que estas cifras dan lugar a unha oferta diversa, mais non é así. No 2015, o 57% da exhibición estaba ocupada por cine dos USA e as distribuidoras con máis recadación eran estadounidenses.

Neste mercado copado por grandes multinacionais, que espazos hai para olladas diferentes? Pese ás dificultades, agroman pequenas iniciativas que tentan facer un oco á diversidade, como a cooperativa Numax, en Santiago de Compostela.

Recentemente apostaron pola aventura de distribuír Mimosas, de Óliver Laxe, na procura de xanelas para outro cinema de autor. Conversamos con Ramiro Ledo, responsábel de Numax Distribución.

Que vos levou a lanzarvos á distribución cinematográfica?
Vimos que era un espazo que nos apetecía traballar, porque é moi gratificante sentir que estás contribuíndo a que un determinado tipo de produtos cinematográficos cheguen ao público. Os primeiros que traballamos eran filmes de anos atrás que estaban aínda sen estrear, e notamos que criabamos un interese por eles, que a xente os pedía, que traíamos á luz cousas que xa existían mais que, por como funciona o mercado, non tiñan moitas posibilidades de circular.

Existe algún convenio entre as salas que exhiben cinema independente? Algo que garanta que os filmes que distribuídes cheguen a un número determinado de pantallas?
Non. Con cada filme comezas desde cero. Levamos estreados catro filmes. Hai cinemas que se interesaron polos catro, outros que se interesaron só por algúns, e outros que non se interesaron por ningún. A cousa flutúa moito. Depende de moitos factores: da época do ano, de se coincide con estreas mais potentes… E temos que construír nós a imaxe gráfica, o cartel, o subtitulado, os trailers…; ofrecer entrevistas, contactar cos medios, pagar as insercións publicitarias… Todo un traballo de marketing moito máis serio e esixente do que nun comezo pensábamos que era. E que ten un custe. Adiantamos un diñeiro coa esperanza de recuperalo, pero todo isto ten un risco moi importante.

Non existe ningún tipo de política de apoio estrutural —ou con vontade de permanencia no tempo—, como poderían ser as axudas máis vinculadas á produción

Existe algún tipo de política por parte da administración autonómica para a distribución de cinema independente?
No caso galego non existe ningún tipo de política de apoio estrutural —ou con vontade de permanencia no tempo—, como poderían ser as axudas máis vinculadas á produción. Non hai nada para exhibición/distribución de cinema propiamente dito, un problema que vén de longo, pois a propia lei do cinema ten estes apartados infraredactados, se non directamente ausentes. No caso do apoio á exhibición independente, delega completamente a responsabilidade do seu desenvolvemento ás comunidades autónomas.

Existe unicamente o programa Cinemas de Galicia, no que a propia AGADIC selecciona unha serie de traballos con produción maioritaria galega e de cinema europeo doutros países, que se distribúen en España logo de acordos coas distribuidoras. Este é un catálogo que está dispoñíbel para os centros socioculturais e os concellos que queiran.

Os Estados da UE que nos circundan —e dentro do Estado español, en Catalunya e en Euskadi— si que están apoiando a exhibición e a distribución independentes e fomentando a versión orixinal subtitulada: hai axudas para tipos distintos de obras audiovisuais, por filme distribuído, para o subtitulado en idiomas propios…

En Portugal, hai apoio directo ás distribuidoras por estrear un filme europeo ou de autor. En Francia, teñen un sistema do que sempre se fala, porque é un modelo que teñen moi desenvolvido; incluso distinguen entre filme de repertorio, de vangarda, de estrea comercial, etc.

Noutros lugares existen axudas ao cinema independente, porque se entende que así se contribúe a visibilizar traballos que van ter unha cota de pantalla moi inferior ao do cinema dos USA ou incluso a moito cinema do propio país.

Nós subtitulamos os filmes ao galego. No noso caso, temos un acordo con Política Lingüística que nos permite anualmente subtitular cinco filmes dos que exhibimos. Estaría ben que os filmes que nós distribuímos en Galiza se proxectasen en galego, mais ninguén o quere facer. E nós, como distribuidora, non podemos obrigar as exhibidoras a facelo.

Estaría ben unha liña de pensamento, traballando desde o institucional, que permitise garantir e mellorar as condicións de acceso ao cinema de autor e independente

Pensas entón que debería haber unha especie de discriminación positiva?
Si, estaría ben unha liña de pensamento, traballando desde o institucional, que permitise garantir e mellorar as condicións de acceso ao cinema de autor e independente, con cotas de pantalla non dominantes e en versión orixinal. Falo dunha serie de valores que se deberan entender como básicos na conformación dunha sociedade madura.

Ese pensamento debérase plasmar en leis que dean idea do que se quere facer como sociedade, e en particular, pois é o noso campo de traballo, no relativo ao acceso a este tipo de cinema.

No caso da distribución de Mimosas, de Óliver Laxe, tivestes un pequeno éxito. Como o valorades?
Estamos satisfeitos. Superou xa os 10.000 espectadores, unha recadación de 60.000 euros en todo o Estado. Da recadación os cinemas levan a súa parte e logo hai que cubrir todo o investimento que fixemos en publicidade, mais cubrimos todos os custes e quedamos cun pouco de ganancia. Veremos como quedou a cousa cando fechemos as contas do filme. Todo isto axuda a consolidarnos e é unha moi boa nova.

É o primeiro filme —en todos traballamos para tentar cubrir os custes—, no que sucede isto. Tamén é certo que Mimosas era un filme que tivo máis repercusión internacional, gañou o premio da semana da crítica do Festival de Cannes e iso axudou a valentía para apostar economicamente mais forte por el.

Tendo en conta que todas as copias se estrearon en versión orixinal árabe con subtítulos, penso que marcará un precedente para moitas salas, nas que de seguro superou as expectativas coas que confiaron no filme, para ben. Porén, estou seguro de que podería ter acadado moita máis difusión cun mínimo de apoio, e esperamos que estes resultados poidan achegar máis confianza a este tipo de traballos, nos que a produción propia galega está acadando a meirande repercusión internacional da súa historia.

Existen outros exemplos comparábeis a Numax na distribución no Estado español? Como é a relación con eles?
Hai proxectos como Capricci, está Márgenes, está El Sur, está Betta, Cine Binario que son unha cooperativa que traballan en Andalucía… Hai un montón de distribuidoras. Hai algunhas que son pequeniñas, do tamaño da nosa máis ou menos. Antes de abrir isto, pensábamos traballar como exhibidores con sete ou oito distribuidoras, e ao final estamos traballando con cincuenta. Aprendemos moito. Miras como traballan eles e tentas facer ás veces o mesmo, ás veces cousas distintas.

Que botariades en falta por parte das administracións?
Precisamos unha reflexión que non sexa tan simplista como dicir “este é un filme pequeno en versión orixinal e que non lle interesa a ninguén” ou “é un filme cunha vocación industrial de partida que vai triunfar”, que son basicamente os dous criterios que se empregan á hora de analizar o cinema como produto da industria cultural.

Hai xente que ten que botar moitos anos na procura de recursos, agardando para poder facer o seu filme. Se houbese algo que puidese facer posíbel que se acurtasen eses prazos, esa xente podería facer máis filmes.

Habería que valorizar que hai un cinema independente de autor que non é un cinema nin precario, nin que ten vocación de gueto. É preciso crear unhas estruturas que axuden a que consiga ter visibilidade. É beneficioso para todos que se articulen mecanismos que permitan amosar unha gran variedade de produtos culturais. É tamén fundamental que a TVG aposte claramente polo cinema independente na súa programación.

Poderíamos dicir que o sector da distribución é importante para o tecido do audiovisual na Galiza?
É que un filme como Mimosas foi producido por unha produtora afincada na Coruña, onde factura e paga os seus impostos. E Numax é unha empresa de Santiago, que ten sete socios e que paga dez salarios. Todos vivimos aquí, xeramos toda a facturación e toda a riqueza aquí e traballamos desde aquí para o resto do Estado. Ou sexa, que somos unha pata mais do tecido cultural galego, por suposto, e contribuímos á súa visibilización tanto en Galiza como fóra.

Penso que é difícil tamén que se pensen a distribución e a exhibición independente en serio, sen termos grandes exemplos previos. Porque nós tivemos que armar isto desde cero e apañar referentes legais doutros países onde existía algo parecido.

Para construír a sala de proxeccións, tivemos que recorrer a un libro de referencia, que é francés, e descubrimos, outra vez, que en España é onde non existe unha normativa específica sobre iso.

Quero dicir, paréceme até certo punto normal que non se pensara algo ou que non se desenvolvera sequera, porque non é que non houbera iniciativas —en Galiza hai cousas mais illadas, mais nunca se traballou só en versión orixinal, por exemplo—, mais eran iniciativas diferentes e non había exemplos onde mirarnos. Eu penso que agora existe a oportunidade de acceder a un mundo que pode ser novo e que tamén é unha oportunidade para avanzar partindo do noso exemplo.