Afluentes

Este venres 27 de outubro estreouse en salas comerciais o documental Esquece Monelos, de Ángeles Huerta. Varios meses atrás, arredor do 8 de marzo (Día Internacional da Muller) conversabamos coa directora Ángeles Huerta e a montadora Sandra Sánchez sobre a película e a situación da muller no mundo audiovisual. Rescatamos hoxe este contido do fondo do río como convite a mergullarse na corrente do Monelos e non esquecer a historia.

Sandra Sánchez conta cunha longa traxectoria como directora, montadora e guionista. A súa primeira longametraxe, Tralas Luces (na que asumiu dirección, guión, montaxe e fotografía en 2011), foi estreada no Festival Internacional de Cine de San Sebastián, recibiu tres premios Mestre Mateo e unha mención especial do xurado nos Premios da Crítica Galega 2011. Como montadora, ten traballado en películas como Migas de Pan (Manane Rodríguez, 2016), Doentes (Gustavo Balza, 2011) e series de television como Luci ou Rías Baixas. Polo seu traballo en Esquece Monelos recibiu tamén un Mestre Mateo á Mellor Montaxe.

Ángeles Huerta é doutora en Literatura Comparada e cursou dirección cinematográfica na Met Film School de Londres. A súa última curtametraxe, The Fetch, foi seleccionada na “Short Film Corner” do Festival de Cannes, levou galardóns como o de Mellor Guión no Festival de Cans e tivo un longo percorrido por festivais. A súa primeira longametraxe, o documental Esquece Monelos, recibiu tres premios Mestre Mateo outorgados pola Academia Galega do Audiovisual: Mellor documental, Mellor fotografía (para Jaime Pérez) e Mellor montaxe (para Sandra Sánchez). Obtivo tamén o premio á Mellor Película Galega na Semana Internacional de Cine e Autor de Lugo, a Mención Especial do Xurado no Festival Internacional de Documentais de Madrid (DocumentaMadrid) e o recoñecemento como Mellor Película Galega na XII Mostra de Cinema Etnográfico (MICE) de Santiago de Compostela. Ademais, o documental está fluíndo a bo ritmo por festivais nacionais e internacionais. 

En Esquece Monelos entretécese unha historia colectiva cunha historia persoal, sendo unha metáfora da outra, e viceversa. O río Monelos pasou de ser fundamental na vida d'A Coruña a converterse en pouco máis ca un borboriñar subterráneo baixo os cimentos da cidade e un rastro sobre a superficie, como de cicatriz. Hai persoas que aínda lembran a súa vida co río coma eixo. Coas súas testemuñas percorren os lugares sinalados e mailo forzado proceso que desdebuxou as marxes. 

Cando na superficie dos ollos nos emerxen reflexos da luz do río e sorrimos, é que xa nos deixamos arrastrar polo curso do Monelos

De igual xeito, a directora Ángeles Huerta tende pontes entre as súas lembranzas para reconstruír a súa propia historia, a raíz da perda de memoria dun ser querido. Investiga na materialidade do recordo, nas conexións, no funcionamento da mente. En como inflúe o que vivimos, o que calamos, o que destruímos, e o que recuperamos co recordo. O fermoso de Esquece Monelos é que o seu é un discurso de invitación: como espectadoras completamos o significado que a cadencia de imaxes bosquexa. Cando na superficie dos ollos nos emerxen reflexos da luz do río e sorrimos, é que xa nos deixamos arrastrar polo curso do Monelos. Para lograr iso, tanto Angeles como Sandra tiveron sempre claro que é tan importante o que se conta como o que non se conta, e tamén a maneira na que se narra. O documental ten un ton poético que emana da forza da palabra, da plasticidade das imaxes e o tempo da montaxe.

Este tipo de enfoque moitas veces ten recibido (e non só no caso que nos ocupa) o calificativo de "cinema de muller" ou "mirada feminina". Pero, realmente existe tal cousa? Falamos con Sandra e Ángeles deste e doutros ríos que nos atravesan deixando ferida. Falamos tamén do íntimo e o colectivo. De como ser muller xa excava un cauce determinado no discorrer da vida laboral, tomando como exemplo o eido profesional das dúas: o audiovisual.

No audiovisual, a posición da muller segue a ser máis de afluente que de río. Semella que a flexibilidade imposta como modelo no panorama laboral se nos esixe máis ás mulleres. Acabamos pois fluíndo como podemos entre os croios que nos sitúan no camiño. Hai un caudal inmenso de mulleres adicándose a profesións creativas e técnicas dentro do audiovisual que, por algún motivo, non desemboca coa forza debida. Sandra e Ángeles debullan non só un, senón moitos deses motivos e debuxan con cifras un retrato bastante nítido do panorama actual.Outro dos estados habituais da muller é o de encoro, presa, auga estática que alimenta de enerxía o que acolle nas profundidades do ventre. Falamos dos coidados da maternidade, tarefa aínda asociada case exclusivamente á muller. No audiovisual, onde a maioría dos traballos son estacionais e mesmo implican mobilidade xeográfica, a conciliación adoita ser moi difícil de asumir.As pedras que se interpoñen na corrente están máis que identificadas. Semella evidente que está nas nosas mans, nas de todos e todas, quitalas. Para deixarmos de ser afluentes. Para ensancharmos dunha vez os cauces e debuxarmos uns novos nos que caibamos todos e todas. Para sermos río.