Caza menor, caza millenial

O pasado 13 de xullo a conselleira de Medio Ambiente, Beatriz Mato, e o presidente da Federación Galega de Caza, Javier Nogueira Diz, asinaron un convenio para a difusión “dos valores medioambientais asociados á actividade cinexética”, que incluía unha xornada de divulgación da caza “como un deporte saudable e sustentable” dirixida a menores de 30. Non é a primeira vez que Xunta e Federación asinan este tipo de convenios, mais si é certo que cada ano estas actuacións promocionais se dirixen máis directamente á mocidade, buscando unha remuda xeracional da que ata agora carece esta actividade. Das ao redor de 46 mil licenzas de caza existentes en Galicia (un 10% que hai sete anos) apenas 98 corresponden a mozos de entre 16 e 18 anos.

“Este tipo de convenios contribúen a banalizar a violencia e a considerar o medio ambiente como algo que é simplemente extractivo. A través destas actuacións os cazadores tentan conseguir unha remuda xeracional que ata agora non teñen”, opina Rubén Pérez, da organización animalista Libera. Pérez reclama neste senso que o Parlamento galego debata a presenza de menores nas batidas de caza.

A idade mínima para participar nunha batida con armas de fogo é de 16 anos e grupos como Libera, e forzas políticas como AGE, En Marea e BNG, reclamaron nos últimos anos que se elevase ata os 18 anos, mentres que a Federación Galega de Caza pugnou para reducila ata os 14. Finalmente, o límite ficou neses 16 anos, de xeito que un adolescente de 16 ou 17 anos que non pode conducir un coche ou votar, si pode participar nunha batida de caza con munición real, aínda que non pode manexar as armas.

Caza e medio ambiente

Os cazadores defenden a importancia social da súa actividade e tamén o seu carácter respectuoso co medio ambiente, asumido tamén pola Xunta a través deste tipo de convenios. “Os cazadores somos os primeiros interesados na protección, conservación e recuperación do medio natural. É raro que un cazador non sexa un amante da natureza. O cazador leva unido a el esa idea de xestión e aproveitamento racional do medio, aínda que só sexa por egoísmo”, afirma Javier Nogueira, presidente da Federación. “A caza é un vehículo para incrementar a relación co medio ambiente” -engade- “non se cuestiona dende o medio rural e si dende o medio urbano, porque se ve dende moita distancia”.

O biólogo ambiental Xabier Vázquez Pumariño pon en dúbida esta preocupación conservacionista dos cazadores: “Se fosen tan grandes defensores da natureza como din, terían que estar opoñéndose á eucaliptización do país, cousa que non fan, e á construción do AVE, aos insecticidas, etc. Ou preocuparíanse pola situación de especies coma o paspallás e a rula, que están en claro perigo de desaparición en Galicia”. “Non estou en contra da caza, si estou en contra dos cazadores”, aclara. “O dano que fan matando un determinado número de animais é moi pequeno comparado co producido pola construción dunha autoestrada”, salienta e pon o foco na específica “cultura da caza” que actualmente é predominante, cun “machismo que roza a brutalidade” e sen un verdadeiro respecto polo medio: “O meu pai foi cazador e tiña unha cultura de campo que non teñen os cazadores actuais”, engade.

“A función social que a caza puido ter hoxe xa non se cumpre, é unha simple actividade deportiva ou de ocio”, opina Rubén Pérez. “A caza acaba convertida sobre todo nun negocio: vendas de armas, munición, equipamento, seguros, licenzas de radio... Convértese case nunha batalla por unha cota de mercado entre a propia federación e outras asociacións”, afirma.

“Connivencia” coa Xunta e batidas

Rubén Pérez critica tamén a “connivencia” entre o Goberno galego e os “lobbies cazadores”, unha relación na que en moitas ocasións xoga un papel destacado un cálculo electoral, dada a grande importancia relativa destes grupos nalgunhas localidades. “Nos concellos rurais o número relativo de cazadores é altísimo. Se ti anoxas esa poboación, non te votan. E este grupo é clave para gañar alcaldías, alcaldías que se necesitan para dominar deputacións”, di Vázquez Pumariño.

“Durante as negociacións da Lei de Caza e da Lei de Benestar Animal este lobby dedicouse a axitar o medo dos agricultores e dos gandeiros, porque saben que por si mesmos teñen cada vez menos poder. PP, PSOE e outros partidos caen habitualmente nos argumentos despregados por este lobby, por mor de certos cálculos electorais”, critica Pérez.

Nos últimos anos os cazadores atoparon nas críticas pola presenza de xabaríns ou lobos un excelente argumento para demandar o incremento de batidas e para xustificar a súa “función social”. “A caza é un elemento imprescindible para o manexo do ecosistema. Imaxina como sería a convivencia en Galicia sen a extracción de xabaríns que se fai cada ano. Sería imposible convivir na maior parte da zona rural”, destaca Javier Nogueira. A Federación de Caza alerta das “grandes transformacións producidas na poboación, co abandono do campo e a marcha ás cidades”, que levou aparellado “un profundo cambio nos ecosistemas que “non é inocuo dende o punto de vista medioambiental”. “Ante isto, os cazadores e outros colectivos vencellados coa natureza deberemos facer unha profunda reflexión para buscar un novo equilibrio entre desenvolvemento e conservación”, conclúe.

Boa parte destes argumentos son rebatidos por Xabier Vázquez Pumariño: “O xabarín non está en aumento necesariamente; uns anos aumenta o seu número e outros redúcese. Si que é certo que se ve máis e véselle máis porque hai menos comida no monte, polo que ten que baixar aos núcleos habitados”. “Ti non podes degradar o medio natural sen que teña consecuencias. E cando as ten, non podes resolvelo a tiros”, engade.

Vázquez Pumariño explica que estas batidas, centradas na caza dos exemplares máis grandes, estarían mesmo incrementando o número de xabaríns: “Os xabaríns son densodependentes. Iso significa que en función da cantidade de alimento o seu número varía. Se ti matas os adultos, hai máis comida para repartir, polo que o número de xabaríns aumenta; xabaríns pequenos, ademais, que non teñen capacidade de defender o seu territorio de alimentación, polo que tenden a baixar ás casas”. Salienta, ademais, que “o único depredador natural que teñen en Galicia son os lobos. Se ti te dedicas a cazar lobos, o que consegues é que aumenten os xabaríns”.

Perigos

A última década deixou 14 mortes relacionadas coa caza en Galicia, a maior parte por disparos errados ou rebotados durante batidas no monte ou por accidentes durante a manipulación de armas. En 2007 (Vilalba), 2008 (Bóveda), 2009 (Lugo e Cabana de Bergantiños), 2010 (Muíños e Ordes), 2011 (Ortigueira e Cervantes), 2012 (Vila de Cruces e Vilalba), 2013 (Rubiá e Ribas de Miño), 2015 (Laza) e 2016 (Melide).

Javier Nogueira defende a existencia de “moitas medidas de seguridade” e que dende a Federación “preocupámonos moito pola formación” para reducir o número de accidentes. “O ratio, en realidade, non 
é moi alto, pero buscamos o sinistro cero”, di. Nogueira destaca que en relación co número de licenzas federativas “hai moitos máis accidentes noutro tipo de deportes, por exemplo no montañismo” aínda que recoñece que “seguramente os accidentes na caza xeran máis alarma social, polo uso de armas de fogo”. E conclúe: “Moitas actividades que realizan os adolescentes son moito máis perigosas que a caza. Na caza, supervisada por adultos, non ten por que haber accidentes”.

O falecemento no outono de 2013 dun rapaz de 17 anos en Ribas de Miño puxo de manifesto a perigosidade desta actividade para os menores de idade. E, de igual xeito, a morte en 2010 en Ordes dun home de 84 anos que paseaba polo monte revelou o risco ao que está exposta calquera persoa que se atope próxima aos lugares nos que se practica a caza, mesmo sen ser cazador.

Hai dous invernos, a Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN) reclamáballe á Xunta a correcta sinalización das batidas para reducir o risco de que calquera persoa que utilice o monte sexa vítima dunha bala perdida. A SGHN esixía que "con cando menos 15 días de antelación anuncie cada batida que se autorice, indicando a delimitación exacta da superficie para a que se concede o permiso". Ademais, pedía "establecer a obrigatoriedade de sinalizar a realización de batidas en todos os camiños de acceso á zona onde se está levando a cabo". E, finalmente, suxería que "non autorice a realización de batidas os días de maior afluencia de cidadáns aos montes: festivos e fins de semana".

O convenio asinado por Xunta e Federación buscaba que a mocidade “coñeza a importancia de preservar a fauna cinexética, así como promover o seu aproveitamento sustentable e o coidado e o respecto pola natureza”. No fondo do debate está a cuestión do papel que a caza ocupa na sociedade actual e a súa convivencia con outras actividades de aproveitamento do medio. E a demanda de que todos e todas poidan gozar do monte sen riscos e en igualdade.