ASalta
Antía Pousa: “Din que tes que confinarte por seguridade, pero para moitas a inseguridade está dentro do fogar”

Antía ten 38 anos, é piscis e naceu coa primavera. Quizais por iso lle gusta identificarse con cores fortes e alegres, como ela. “Sempre me vexo florecendo, incluso os momentos malos me valen para voltar florecer, sempre a mellor”. Como o toxo galego, é exemplo de resiliencia ante as violencias deste sistema capitalista e patriarcal, e tamén un referente no feminismo galego pola súa sororidade e compromiso coas mulleres, e cun movemento en continuo crecemento e transformación.

Atravesada polo cooperativismo, en 2017 montou Xeracción en Ourense xunto a varias compañeiras: unha cooperativa que baixo unha perspectiva feminista, pretende promover unha sociedade empoderada a través da participación cidadá. Non comparte o concepto actual da figura da traballadora social, por iso prefire identificarse como “facilitadora de procesos”, achegando unha perspectiva máis holística que leva a todos os planos da súa vida: como muller traballadora, nai e activista.

En que consiste o teu traballo en Xeracción? 
Traballo fundamentalmente con mulleres, con mulleres en xeral, porque cando se fala de mulleres en situación de vulnerabilidade, digo: bueno, e que muller non o está? Entre elas, traballo coas mulleres do módulo de Centro Penitenciario de Pereiro de Aguiar e tamén acompañando a mulleres e crianzas que sufren violencias machistas, tratando de facilitar calquer momento nos espazos que poidan resultar hostís, como pode ser un xuízo, coa avogada ou o que faga falla.

“A covid foi a excusa para suspender comunicacións presenciais e “vis a vis”, medidas que empeoran a saúde das presas e das súas familias, e se están dando situacións complicadas”.

Como afectou a pandemia ás mulleres coas que traballas?
Penso que todas as crises fan que quebre a pata que xa de por si é máis vulnerable. As mulleres en prisión xa estaban en situación de hipervulnerabilidade porque o sistema penitenciario está deseñado por e para homes, os espazos destinados a mulleres reclusas son precarizados e inseguros, teñen unha menor oferta formativa que reduce as súas oportunidades de reinserción laboral. Ademáis o 80% das mulleres que entran na cadea son nais ás que separan das crianzas á idade de 3 anos. A covid foi a excusa para suspender comunicacións presenciais e “vis a vis”, medidas que empeoran a saúde das presas e das súas familias, e sei que se están dando situacións complicadas.

En cuestión da violencia machista durante a pandemia xa non digamos. Dinche que tes que confinarte na casa por seguridade. Pero é que para moitas, a inseguridade está dentro do fogar. E ante iso, que solucións poñemos? No caso de moitos servizos dirixidos a mulleres de Ourense, estiveron sen atender presencialmente durante meses. As chamadas son insuficientes porque as mulleres que sofren ou sufriron violencia machista viven un illamento social que xa de por si é un factor de risco; o que fai que seguramente volvan enganchar co seu agresor ou buscar un perfil semellante para non sentirse tan soas. Ademais, moitas veces as vítimas conviven co seu propio agresor e non teñen un espazo seguro onde falar. Cando teñen un acompañamento presencial, teñen un tempo e espazo para airearse, empoderarse e volver relacionarse, máis aló da propia sesión terapéutica. 

Doutra banda, nos servizos sociais, onde sabemos que a maioría de usuarias son mulleres que se están facendo cargo de todo o sustento familiar, estanlles dando cita para dentro de 5 o 6 meses… isto volta ser violencia institucional.

“Choro coas mulleres e demostro quen son eu tamén… esa é a miña forma de traballar”.

Como levas todas estas inxustizas a nivel máis persoal?
Eu sei que este traballo non o vou poder manter demasiado tempo porque non concibo esto que nos dicían na carreira de non implicarse. Choro coas mulleres e demostro quen son eu tamén, esa é a miña forma de traballar. Non sei si é boa ou mala, pero vou seguir facendo isto porque me permite chegar a elas non dende una posición xerarquizada profesional-usuaria, senón de persoa a persoa, empatizando de muller a muller, sabendo que esas violencias que lle atravesan a ela, a mín me están mancando e indignando. 

Cada vez que acompaño a unha muller a un xulgado, noto como deixo tempo da miña vida detrás desas paredes porque o nivel de indignación é ilimitado. Entón pódense dar dúas circunstancias: que eu inconscientemente acabe xenerando como un escudo, eu penso que non existe ou unha ferramenta de autodefensa para que non me manque tanto, e entón no momento que eu chegue a percibir iso téñome que apartar, porque non quero traballar baixo esas premisas. Ou, que eu siga con este nivel de sufrimento e entón teña que descansar. Por agora, teño a sorte de que si teño moitísima capacidade de depurar; vivo nunha aldea, co meu  fillo e cos meus  animais, rodeada dunha contorna de natureza marabillosa.

Podo dar a idea de que son loitadora e guerreira, pero encántame mostrar que ser guerreira non é ser forte como se nada me afectase, ao contrario. Encántame sentirme super vulnerable. Amosar esa vulnerabilidade e saber que sempre hai alguén para arrouparme, entón non se perpetua esa angustia nunca, e creo que iso si que me fai forte, o saber que non teño que estar sempre en pé de guerra. 

Como viviches a organización deste 8M en Ourense e en que momento está agora o movemento feminista galego?
A realidade é que na Marcha Mundial de Mulleres en Ourense non somos moitas e temos vidas complicadas, chegamos ata onde chegamos. Aínda que cada ano se van sumando mulleres, para outras chega un momento que non sei si é por frustración, pérdese a implicación... porque estar a loitar contra corrente. É desgastante. E xa non é só a importancia dos autocoidados, senon tamén facer destes movementos algo que non sexa tan reducido. Se somos máis, temos a capacidade de non estar sempre no foco as mesmas. Se eu sei, que se eu non fago isto, queda sen facer, síntome na obriga moral de facelo, e entón voume a saturar antes. Si que señalaría que a implicación das persoas no movemento vai axudar a que se poida manter.

Penso que dende 2018 que se creou Galegas8M, a potencia aglutinadora que ten de confluír movementos feministas tan diversos e de ter uns mínimos a defender é brutal. É verdade que agora mesmo estanse dando unhas novas realidades que a Galiza tardaron tempo en chegar, e que agora esta aprobación da Lei Trans, puxo enriba da mesa. Está florecendo algo que aquí non existía. Na última asemblea que tivemos de Galegas8M en Ourense, unha muller que antes non participara, queríase posicionar en contra dunha posible Lei de Autodeterminación. A min resultoume marabilloso que houbera unaminidade en que xa non había debate: partíamos da base de que a vida das persoas non se debate. Soamente debater isto está faltando ao respeto as miñas compañeiras trans… Na miña opinión, eses movementos non se poderían autodenominar feministas. 

“A única opción de combater e afastar os discursos de odio fascistas e tránsfobos é creando espazos seguros para as mulleres, e que se poidan  ir ampliando”.

Como cres que se poden combater estes discursos de odio desde os feminismos?
Para min a única opción de combater e afastar os discursos de odio fascistas e tránsfobos é creando espazos seguros para as mulleres, e que se poidan ir ampliando. No feminismo, penso que a forma de ampliar a súa capacidade de acción sempre é que sexamos máis, pero máis porque veñan unirse. Por iso, actividades como os cafés feministas en Ourense tratan de xerar distintos espazos que poden ser máis de información, máis de compartir ou máis de lecer, e ir espallando o noso argumento para que as mulleres que participen nun ou noutro, se sintan cómodas e decidan sumarse. 

Eu sempre falo de sumar. Eu non diría: “eu quero eliminar estas persoas”. Se me centro no punto negro, estou deixando de ver todo o branco. Se do que trato é de ampliar a mirada e ver a inmensidade branca, probablemente nin repare nese puntiño negro que está ahí, e que probablemente non o poida limpar. Na vida, trato na de facer iso, nunca centrarme no negativo e en como quitar iso, senon tratar de ampliar o positivo.

E para min o concepto de saúde non é so dar negativo nunha PCR, e están quedando moitas polo camiño. Porque a nivel psicoemocional moitas están quedando moi tocadas, e a base social que temos como persoas non a estamos cubrindo e iso vai ter consecuencias a curto, medio e longo prazo… Nós tratamos de mantelo a través do virtual pero non todas as mulleres, por exemplo do rural, teñen a posibilidade. E ademais desta fenda virtual, poden ser invadidas máis facilmente ao estar todo mesturado no fogar, por exemplo as mulleres que comparten espazo co seu agresor.

En que se centrou o movemento feminista galego este ano?
Para o 8 de marzo, desde Galegas8M, xa o ano pasado, acordouse poñer o foco nos coidados, e este ano pensamos que non podía ser doutra maneira. Entón retomamos o lema do ano pasado “SEN COIDADOS NON HAI VIDA” seguido de: “Mulleres, precarizadas e fartas”. Está claro que este ano é diferente e tivemos que estar atentas. Por iso fixemos unha manifestación en columnas de mulleres que partiu da parte de atrás da Subdelegación, percorreu vías amplas mantendo as distancias, e rematou na entrada do CHUO de Ourense como punto simbólico para reivindicar os coidados e os sectores feminizados e precarizados.

Sabemos que, sempre, pero especialmente este ano, houbo mulleres que non puideron participar  presencialmente, ou porque tiñan que estar ao coidado dalgunha persoa, ou porque eran persoas de risco e tiñan medo de estar na rúa en contacto con máis xente. Entón si que se pretendía poder visibilizar, mesmo desde as casas sacando a túa roupa de traballo ou mandil ao balcón, dicindo “non estou aí pero estou”. E de feito, gran parte do manifesto apelou a estas mulleres que non estiveron aí polo que sexa.

Por que cres que se deu a criminalización das protestas feministas este 8 de marzo?
Deberíamos reflexionar sobre isto, e o certo é que en aras da seguridade, ao longo da historia tentóusenos limitar coa manipulación e o medo. Facendo unha análise real, nun espazo aberto, ao aire libre, con distancia de seguridade e con máscaras, o risco, por suposto non existe a palabra nulo neste caso, pero é mínimo. Cando ademais nos momentos máis crueis, recentemente nesta terceira onda, as crianzas estiveron a ir á escola, estando 25 crianzas en aulas pechadas. Xa non digamos en comedores escolares, ou transportes públicos. No metro por exemplo, como vimos noutras cidades, que van e veñen hacinadas ao traballo.

Temos que ser un pouco conscientes de que o discurso da seguridade non dá para que nos fagan sentir irresponsables polo feito de chamar á mobilización. E isto ten moito máis que ver con que o sistema se ve cuestionado polo feminismo. Non polo feminismo das institución que simplemente consta de palabras, de actos e celebracións. Se non o feminismo que reivindica, que esixe, que quere mudalo todo, que quere transformalo todo para habitar un mundo máis xusto, máis igualitario e máis lindo de vivir. Ten moito máis que ver con iso que coa seguridade. 

“Máis do 41,5% das mulleres asalariadas en Galiza cobraban un salario inferior ao SMI no 2019”.

E por que o movemento feminista debería seguir saíndo ás rúas?
Desde a Marcha Mundial das Mulleres estamos a sacar unha campaña agora mesmo na que todos os días sae unha publicación con porcentaxes absolutamente espeluznantes. A de hoxe fala de que máis do 41,5% das mulleres asalariadas en Galiza cobraban un salario inferior ao SMI no 2019. No 2020, o 77% do emprego destruído foi feminino. Cando ademais sabemos que moitas veces son as mulleres sobre as que recae toda a carga económica do sustento familiar.

Explicar, xa antes da pandemia, porque as mulleres saímos ás rúas, debería ser innecesario… pero xa despois da pandemia, e de ver como os sectores que sustentaron a vida durante a pandemia eran sectores feminizados, e polotanto precarizados, en condicións laborais, en salario, en valor social... e a marxe de todos eses traballos asalariados, todas esas cargas e sobrecargas que as mulleres tivemos que soster por enriba das que xa tiñamos, con razón da pandemia. 

Sobran os motivos para seguir saíndo ás rúas. Non reclamo a ninguén que non considere acertado saír á rúa, nin antes nin despois da pandemia, non estamos aquí para cuestionarnos. Pero si para esixir respecto ás que si que saímos. Non manipular ou pervertir un dereito fundamental como o dereito á manifestación, tratando de facernos culpables de ser irresponsables, cando xustamente levamos moitos anos reivindicando o contrario: coidarnos.

Construír un xornalismo no que collamos todas

O Salto Galiza

ASalta

Construír un xornalismo no que collamos todas

O Salto Galiza

ASalta pretende ser un espazo de traballo seguro, no que as mulleres que creamos contido poidamos debatir, aprender e apoiarnos mutuamente.