Agricultura
A sabedoría das poboacións orixinarias da Amazonía ao rescate da Europa do monocultivo

A agricultura sintrópica permite a recuperación, nun curto período, de terreos abandonados ou solos que sufriran degradación polo monocultivo dunha especie, transformándoos en sistemas altamente produtivos e diversos que rexeneran ecosistemas.
19 ene 2021 11:00

A agricultura sintrópica, ou agroforesta de sucesión é, primeiro de todo, unha mudanza na nosa visión, un cambio de paradigma no relacionado coa agricultura e coa relación entre humananidade e natureza, que recolle os saberes das poboacións orixinarias da Amazonía, concretamente do Brasil, por parte dun suízo chamado Ernest Göstch, residente no sur de Bahía dende inicios dos anos 80. Conta cunha rede de alumnado que vai aplicando os coñecementos adquiridos e experimentados en distintas partes do mundo.

Segundo eles comentan, a chamada agricultura convencional está baseada na competición en lugar de na cooperación, iso fai que na maioría dos casos, as prácticas da agricultura convencional —aínda aplicando técnicas ecolóxicas— teña como resultado a degradación do chan e sexan necesarios períodos de barbeito para rexenerar o mesmo. Pensemos nas leiras que acostumamos traballar: onde van os regos de tomates, non van leitugas ou cebolas, e moito menos árbores frutais, cada especie ten o seu tempo e espazo. É dicir, facemos procesos especializados para ter maior cantidade e mellor rendemento dun produto agrícola x, porque pensamos que as especies compiten entre elas. Por iso, traballamos moito cunha lóxica de monocultivo. Non pensemos só nas grandes empresas de eucaliptos ou soia, tamén acontece nas nosas propias hortas como acabo de sinalar.

A floresta é un sistema de abundancia mentres a agricultura tradicional é un sistema de xestión da escaseza

Pola contra, a agricultura sintrópica tenta replicar a complexidade das relacións que se dan na natureza, entre as distintas plantas e seres vivos dun ecosistema. É dicir, en lugar de crear procesos especializados onde prima o monocultivo, ben sexa de eucaliptos, millo ou cebolas, a visión sintrópica propón reproducir as dinámicas que se dan nas forestas de xeito natural. Nese senso, procura a interacción dos elementos naturais de xeito diverso e, por riba de todo, presta moita más atención ao que non se ve, o chan, que a agricultura tradicional, “todo o que a xente ve na superficie, acontece embaixo do solo. Existen conexións complexas entre minerais, fungos, bacterías, nitróxeno, carbono, que producen as condicións de abundancia no chan que vemos nos sistemas de agrofloresta amazónicos”, acostuma dicir o Ernest. A foresta é un sistema de abundancia mentres a agricultura tradicional é un sistema de xestión da escaseza.

Deste xeito, se tes unha horta convencional, vas xestionar a mesma de xeito que retiras as chamadas malas herbas, ou vas a loitar contra as pragas, incluso con pesticidas no peor dos casos. Pois ben, na agricultura sintrópica as pragas son optimizadores do ambiente, ao igual que as queimas ou outros procesos que consideramos negativos na visión tradicional. En definitiva, se somos quen de comprender os procesos naturais que xeran vida, poderemos optimizalos cunha xestión acaída dos mesmos. Neste senso, é moi importante tamén a observación do terreo e do que alí acontece. Polo tanto, convén non inverter nunca as camadas do chan, como acostuma a ocorrer cando empregamos maquinaria pesada. É dicir, podemos estruturar e xestionar o solo de modo biolóxico, de maneira que permita sacar maior rendemento e conservar os nutrentes sen desgastalo pola nosa intervención.

Se somos quen de comprender os procesos naturais que xeran vida, poderemos optimizalos cunha xestión acaida dos mesmos

Como diciamos, a observación tamén e importante no tocante a auga, a luz e para comprender a función fisiolóxica de cada planta no noso entorno. En función das condicións que teña e da calidade e características do solo no que imos traballar, non é o mesmo que teña moito granito a que teña moita area ou lousa, por exemplo.

Os ecosistemas e o ambiente son dinámicos e, aínda que o sabemos, na agricultura convencional pensámolos como estáticos. Tamén son organismos vivos rexidos polo principio de cooperación para xerar vida. Incluso os depredadores colaboran e non compiten, como moitas veces se nos di na chamada interpretación da cadea trófica. Cada vez temos máis casos documentados do efecto da cascada trófica.

Deste xeito, nunha visión sintrópica da agricultura non fai falla combater as chamadas especies invasoras ou exóticas, elas vanse retirar cando xa non sexan precisas. E si, estoume a referir ao eucalipto. Temos que saber que nos últimos séculos a vella Europa perdeu mais da metade do seu terreo forestal e o chan soamente conserva un 8% da fertilidade que tiña no seu momento. Lembremos que as plantas collen auga por medio dun proceso de osmose, que depende da sal e dos minerais do chan, por iso hai especies máis acaidas para cando o chan está desgastado ou ten pedra. Este é o caso do eucalipto ou a acacia que nunha visión tradicional son consideradas especies invasivas ou colonizadoras, cando en realidade “a única especie colonizadora ou invasiva somos nós, a humanidade”, acostuma a dicir o Ernest Göstch.

Polo tanto o importante é comprender a función fisiolóxica de cada planta e as dinámicas de sucesión e estratificación. Estas dependen da cantidade e calidade da vida consolidada nun terreo e das características do mesmo no tocante ao solo, pero tamén da dispoñibilidade de agua, de luz, de minerais, fungos e bacterias. As dinámicas de sucesión son entendidas como aqueles procesos complexos naturais que xeran vida, e canto maior diversidade, máis riqueza no solo. Mentres que a estratificación se refire á necesidade de luz que cada planta ten, polo que acostuma a ser deseñada pola nosa intervención. Deste xeito existen plantas emerxentes: aquelas que medran máis rápido e que precisan de mais luz no momento inicial, para poder dar lugar a condicións de crecemento para outras especies que abrollarán nun momento posterior.

É fundamental comprender a función fisiolóxica de cada planta no noso entorno, en función das condicións que teña e da calidade e características do solo no que imos traballar

Por poñer un exemplo, todos os sistemas agrícolas teñen diversas fases que se repiten en cada un deles, así existen sistemas colonizadores, sistemas de acumulación e sistemas de abundancia. Estes sistemas equivalen aos ciclos de crecemento das diferentes especies vexetais, existindo unha placenta para o momento inicial da nosa intervención, unhas especies secundarias para acadar a acumulación e, finalmente, o climax para chegar a un momento de abundancia. Convén aclarar que hai especies que serven para varios momentos, son as plantas transicionais como a oliveira, por exemplo. En definitiva a sucesión e estratificación son fundamentais ao deseñar a nosa intervención no terreo para organizar a densidade vexetal no tempo e no espazo. Isto permitirá xerar as condicións para consolidar un sistema de abundancia, en lugar da escaseza propia dos sistemas de agricultura tradicional baseados no monocultivo e na especialización.

Para concluír, a agro-floresta de sucesión ou agricultura sintrópica recupera os saberes populares da Amazonía na xestión do territorio e dos recursos, de maneira que poidan ser unha ferramenta para recuperar e rexenerar os nosos ecosistemas tanto na cidade como no rural.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Agricultura
Ecoesquemas Ecoesquemas 2023: ¿éxito o fracaso de la nueva PAC?
Eugenio Romero desgrana en este artículo los resultados del primer año de aplicación de la nueva PAC 2023-2027.
Agricultura
JOSEBE BLANCO “Ez dut ulertzen abeltzaina edo nekazaria izatea eta ez izatea ekologista”
Josebe Blanco artzaina da. Ez berak hala erabaki duelako, baizik eta berarekin bizi diren ardiek hala erabaki dutelako. Orain, bi urteko idazketa prozesuaren ondoren, 'Hausnarrean. Ardiek egin naute artzain' argitaratu du Argian, eta gaur ostegunean Durangoko Azokan aurkeztuko du.
Ocupación de tierras
Riesgo de desalojo Otxantegi Herri Lurra llama a defender las tierras contra la especulación de Amenabar en Berango
La familia Aguirre-Lipperheide quiere vender la superficie de 8 hectáreas de tierra agrícola a la constructora para que construya pisos por valor de 30 millones.
Crisis climática
Crisis climática El maremoto ignorado: la temperatura de los océanos alcanza registros nunca vistos
Los mares del planeta llevan un año batiendo récords de temperatura. Las consecuencias de este fenómeno van desde un incremento de las anomalías meteorológicas a una desestabilización de las corrientes marinas y los patrones climáticos globales.
Crisis climática
Crowdfunding 350.000 euros por denunciar la inacción climática
Un total de 16 integrantes de Rebelión Científica se enfrentan a importantes multas por sus acciones no violentas para denunciar la inacción ante la crisis climática. Activistas medioambientales denuncian un “efecto dominó represivo” en toda Europa.
Música
Música “Stand by your man”: cómo el country posicionó el conservadurismo y la segunda ola feminista en Estados Unidos
A pesar de la imagen conservadora que tiene la música country, artistas como Tammy Wynette, Dolly Parton o Loreta Lynn cantaron y compusieron a finales de los años 60 sobre temas feministas.
Análisis
Genocidio Armas y recursos para los palestinos y sus aliados
Es imposible escuchar ninguna petición de ayuda material, militar y económica para la resistencia armada palestina, o para sus aliados regionales, por parte de la izquierda global.
Opinión
Opinión Hombre blanco busca negro no violento
'La próxima vez el fuego' supone una declaración de principios e intenciones, además de una denuncia del racismo de la sociedad norteamericana que a James Baldwin le tocó vivir, pero que abarca en sus propuestas, por igual, a blancos y negros.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda El Ayuntamiento del Partido Popular de Logroño desahucia a la PAH
Saltándose los protocolos, sin levantar acta ni expediente, el Gobierno del PP del Ayuntamiento de Logroño arrebata el local a la PAH de La Rioja y se lo concede irregularmente a la asociación de Familias Numerosas.
Palestina
Protesta Miles de personas denuncian el genocidio de Israel en Gaza en una manifestación en Donostia
La movilización tenía por lema 'Genocidio Stop' y la han convocado agentes de la cultura vasca, que la han acompañado con actuaciones musicales, bertsos, bailes o ilustraciones

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Formación El Salto
Formación El Salto Política por todos los medios: periodismo de análisis en la era de la aceleración
Entre el 10 y el 30 de abril, la Escuela de Periodismo Crítico de El Salto desarrolla un curso para aprender a leer y escribir la información política.
Más noticias
Análisis
Lobby bancario Sacrificar el euro digital para que nada cambie
Ante una adopción masiva del euro digital sin límites, los bancos dejarían de ser esenciales y verían disminuida su capacidad para seguir creando dinero.
Antitaurinos
Maltrato animal Un nuevo paso hacia la derogación de la tauromaquia
“El marco legislativo debe cambiar en base a una sociedad con mayor sensibilidad”, argumenta David Calvo, miembro de la Comisión Promotora de #NoEsMiCultura.
Antimilitarismo
Financiación de Israel Una sede del BBVA, “bañada en sangre” por los vínculos del banco con el genocidio palestino
Activistas de Alternativa Antimilitarista-Movimiento de Objeción de Conciencia rocían con pintura roja una sede del BBVA para denunciar el apoyo financiero de la entidad a las compañías que suministran armamento al ejército sionista.
Opinión
Opinión A las armas
Cualquiera que ame la guerra es un idiota. No importa si tienen barba de pasdaran islámico o pelo largo y revuelto de libertario parisino, los peores prorrumpen en enunciados altisonantes con tal de excitar los ánimos excitables.

Recomendadas

Inteligencia artificial
Inteligencia artificial La Unión Europea abraza la ley del algoritmo más fuerte
La inteligencia artificial ya tiene quién la regule. El Parlamento Europeo ha aprobado una ley que no mitiga las preocupaciones por los efectos que puede tener el modelaje algoritmo sobre los derechos fundamentales.
Cómic
François Schuiten “Viví la desaparición de mi perro con tanta violencia que dibujé guiado por la intuición”
Ven la luz las dos últimas obras del autor de cómic belga François Schuiten: ‘Jim’, elegía por su perro fallecido, y ‘El regreso del capitán Nemo’, nueva entrega de la imaginativa serie que desarrolla desde 1983 junto al guionista Benoît Peeters.
Rojava
Pueblo kurdo Alina Sánchez o Legerin: huellas para quien busca
El 17 de marzo de 2018, la internacionalista argentina Alina Sánchez perdía la vida en Rojava.
Análisis
América Latina Bukele, sin contrapesos e internacionalizado
El presidente de El Salvador ha ganado peso como referente de la derecha radical hispanohablante. Su “método”, una combinación de represión, punitivismo y propaganda digital, ha calado en otras experiencias regionales e internacionales.